Herbarz biskupów w Polsce: tom II (do roku 1980) ebook

Przedmowa

Do napi­sa­nia tego herbarza tej książki zachę­cił mnie Pro­boszcz mojej parafi. Chodz mia­łem opory ale temat mnie w końcu zain­te­re­so­wał, posta­no­wi­łem napi­sać tę książkę. Pełny tytół książki brzmi ’’ HERBARZ RODOWY BISKUPÓW W POLSCE DO ROKU 1918 ’’oraz tom II Herbarz rodowy prymasów, kardynałów, sufraganów i kudiatorów w Polsce do roku 1980. dla­czego nie pol­skich. Dla­tego że nie wszy­scy Biskupi któ­rzy byli w Pol­sce, byli Pola­kami. Dootycz to np. bisku­pów war­miń­skich. Mate­riały zbie­ra­łem od grud­nia 2017 r. Sto­sun­kowo szybko udał mi się zebrać takie dane. Bar­dzo pomc­nym oka­zał się her­barz ks. Nie­siec­kiego tom I, to wła­sci­wie z niego bra­łem przy­kład. Korzy­sta­łem też z innych wydań doty­czą­cego tematu, wykaz poni­żej. OCZYWISTĄ KWESTJĄ JEST OKAZJA „»STU LECIA ODZYSKANIA PRZEZ POLSKĘ NIEPODLEGŁOŚĆI«”. Też należy dodać że kolej­ność poszcze­gól­nych Die­ce­zji nie jest przy­pad­kowa, kolej­ność jest jak w her­barzu ks. Nie­siec­kiego. Uwa­rzam bowiem że jest w tym jakiś sens. Posz­cze­gólni biskupi mieli w około 90 pro­cent her­bów rodo­wych, czyli wywo­dzili się ze szlachty, oczy­wi­ście mowa tu o pol­skich bisku­pach w tym arcybisku­pach. Udało mi usta­lić 1125 bisku­pów w tym jeden w ramach wyjątku i cie­ka­wostki biskup wermachtu czyli biskup Hitlera, razem 1126 bisku­pów w tomie II ustaliłem 708 biskupów. Dla około 80 procent usta­li­łem herby rodowe bo oto tu cho­dziło. Nato­miast herby kościelne pozo­sta­wiam do dal­szej pracy. Tylko niektórym ustaliłem herb biskupi kościelny. Herb Jana Pawła II. Nie wiem dla ­czego ks. Nitecki Piotr w swej książce pt. biskupi w Pol­sce … nie uwzględnił  die­ce­zji  kuroń­skiej, mogę tylko się do my­ślać że byli tam sami ryce­rze krzy­żowi i był to die­ce­zja krzy­żacka, ja nato­miest idę za ks. Nie­siec­kim i poka­zuję tę die­cezję uka­zó­jąc krót­kie bio­gramy bisku­pów tej dziw­nej die­ce­zji. W die­ce­zji pome­zeń­skiej nato­miast, koży­sta­łem z pracy ks. Jana Wiśniew­skiego — Elek­cje bisku­pów pome­zań­skich w śre­dnio­wie­czu. Jest to cie­kawa praca i są tam pra­wie wszy­scy biskupi Dje­ce­zji pome­zeń­skiej. Opi­su­jęc poszcze­gól­nych bisku­pów i ich herby napo­tkaem się z pew­nymi tród­no­ściami, po pro­stu brak doku­men­tów do tematu ale jakoś udało mi się usta­lić herby rodowe bisku­pów, tam gdzie niema herbu sta­ra­łem sie napi­sać krótką bio­gra­fię o ile udało mi się zdo­być pewną infor­ma­cję, na pewno są jakieś błędy ale wśród tylu bisku­pów nie trudno o pomyłkę, za co z góry prze­pra­szam. Naj­wię­cej drud­no­ści spra­wiła mi die­ce­zja kuroń­ska sami biskupi Nie­mieccy ale jakieś krut­kie infor­ma­cję przed­sta­wi­łem. Podob­nie die­ce­zja sam­biń­ska, ale tu już sam Ks. Nitecki miał trud­no­ści z usta­le­niem jakiejś infor­ma­cji. Tym cza­sem prze­pra­szam za błędy i zapra­szam do lek­tury. Bej­nar Romu­ald

ks. Niesiecki, Herbarz polski. tom 1

P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992

Bieniak J., Krąg rodzinny biskupa kujawskiego Macieja Pałuki, w: Zapiski Historyczne, t. 50 (1985}.

Biskup poznański Andrzej Bniński w walce z husytami Zbąszynia. Nieznane karty z procesów husyckich roku 1439, w: Rocznik Historyczny, t. 10, Poznań 1934.

Bubczyk R., Kariera rodziny Kurozwęckich w XIV wieku. Studium z dziejów powiązań polskiej elity politycznej z Andegawenami, Warszawa 2002. Długosz Jan tomy Kronika polski.

Fałkowski W., Elita władzy w Polsce za panowania Kazimierza Jagiellończyka (1447 — 1492), Warszawa 1992.

Gąsiorowski A., Arcybiskupi gnieźnieńscy w Polsce pierwszych Jagiellonów, w: Roczniki Historyczne, r. 59 (1993), Poznań 1993, s. 93—112.

Gąsiorowski A., Skierska I., Osoby oficjałów i wikariuszy in spiritualibus oraz administratorów s.u. i oficjałów s.u. lat 1394 — 1503, w: Roczniki Historyczne, r. 61 (1995), Poznań 1995, s. 37—86.

Grzywacz J., Nominacja biskupów w Polsce przedrozbiorowej, Lublin 1960.

Gzella J., Małopolska elita władzy w okresie rządów Ludwika Węgierskiego w Polsce w latach 1370 — 1382, w: Studia Historyczne, r. 36 (1993), z. 4, Kraków 1993,

Kowalska Z., Stanisław Ciołek († 1437) podkanclerzy królewski, biskup poznański, poeta dworski, Kraków 1993.

Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły. Studium z dziejów kultury politycznej w XV wieku, t. 1, Poznań 1972, t. 2, Poznań 1979.

Lichończak G., Wojciech Jastrzębiec wobec ruchu husyckiego, w: Kwartalnik Historyczny, r. 99, z. 3 (1992), Warszawa 1992, s. 27—48.

Lichończak-Nurek G., Wojciech Jastrzębiec i jego rodzina jako przykład kariery w czasach jagiellońskich, w: Cracovia, Polonia, Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995,

Maleczyńska E., Rola polityczna królowej Zofii Holszańskiej na tle walki stronnictw w Polsce w latach 1422 — 1434, w: Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie, dział II, t. 19, z.3, Lwów 1936.

Maleczyńska E., Społeczeństwo polskie pierwszej połowy XV wieku wobec zagadnień zachodnich (studia nad dynastyczną polityką Jagiellonów), w: Prace wrocławskiego towarzystwa naukowego, seria A., nr 5, Wrocław 1947.

Marzec A., Krąg rodzinny arcybiskupa Janusza Suchywilka, w: Genealogia. Studia i materiały historyczne, t. 8, Poznań — Wrocław 1996, s. 9—25.

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965 — 1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000.

Nowak Z. H., Dyplomacja polska w czasach Jadwigi i Władysława Jagiełły (1382 — 1434), w: Historia dyplomacji polskiej, t. 1, Połowa X wieku — 1572, red. Biskup M., Warszawa 1982, s. 299—394.

Prokop K. R., Arcybiskupi gnieźnieńscy w tysiącleciu, Kraków 2000.

Seńko Wł., Piotr Wysz z Radolina (*1354 — †1414) i jego dzieło „Speculum aureum”, Warszawa 1995.

Silnicki T., Arcybiskup Mikołaj Trąba, Warszawa 1954.

Skierska I., Dwór i urząd biskupi w późnośredniowiecznej diecezji poznańskiej, w: Roczniki Historyczne, r. 60 (1994), Poznań 1994, s. 185—202.

Sroka St., Przyczynki do biografii arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Kurowskiego, w: Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce, t. 73, Kraków 1990, s. 291 — 305.

Wroniszewski J., Grupy decyzyjne w średniowiecznej Polsce — elita włądzy, w: Genealogia. Polska elita polityczna w wiekach średnich na tle porównawczym, red. Wroniszewski J., Toruń 1993, s. 175—186.

P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992

Bieniak J., Krąg rodzinny biskupa kujawskiego Macieja Pałuki, w: Zapiski Historyczne, t. 50 (1985}.

Biskup poznański Andrzej Bniński w walce z husytami Zbąszynia. Nieznane karty z procesów husyckich roku 1439, w: Rocznik Historyczny, t. 10, Poznań 1934.

Bubczyk R., Kariera rodziny Kurozwęckich w XIV wieku. Studium z dziejów powiązań polskiej elity politycznej z Andegawenami, Warszawa 2002. Długosz Jan tomy Kronika polski.

Fałkowski W., Elita władzy w Polsce za panowania Kazimierza Jagiellończyka (1447 — 1492), Warszawa 1992.

Gąsiorowski A., Arcybiskupi gnieźnieńscy w Polsce pierwszych Jagiellonów, w: Roczniki Historyczne, r. 59 (1993), Poznań 1993, s. 93—112.

Gąsiorowski A., Skierska I., Osoby oficjałów i wikariuszy in spiritualibus oraz administratorów s.u. i oficjałów s.u. lat 1394 — 1503, w: Roczniki Historyczne, r. 61 (1995), Poznań 1995, s. 37—86.

Grzywacz J., Nominacja biskupów w Polsce przedrozbiorowej, Lublin 1960.

Gzella J., Małopolska elita władzy w okresie rządów Ludwika Węgierskiego w Polsce w latach 1370 — 1382, w: Studia Historyczne, r. 36 (1993), z. 4, Kraków 1993,

Kowalska Z., Stanisław Ciołek († 1437) podkanclerzy królewski, biskup poznański, poeta dworski, Kraków 1993.

Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły. Studium z dziejów kultury politycznej w XV wieku, t. 1, Poznań 1972, t. 2, Poznań 1979.

Lichończak G., Wojciech Jastrzębiec wobec ruchu husyckiego, w: Kwartalnik Historyczny, r. 99, z. 3 (1992), Warszawa 1992, s. 27—48.

Lichończak-Nurek G., Wojciech Jastrzębiec i jego rodzina jako przykład kariery w czasach jagiellońskich, w: Cracovia, Polonia, Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995,

Maleczyńska E., Rola polityczna królowej Zofii Holszańskiej na tle walki stronnictw w Polsce w latach 1422 — 1434, w: Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie, dział II, t. 19, z.3, Lwów 1936.

Maleczyńska E., Społeczeństwo polskie pierwszej połowy XV wieku wobec zagadnień zachodnich (studia nad dynastyczną polityką Jagiellonów), w: Prace wrocławskiego towarzystwa naukowego, seria A., nr 5, Wrocław 1947.

Marzec A., Krąg rodzinny arcybiskupa Janusza Suchywilka, w: Genealogia. Studia i materiały historyczne, t. 8, Poznań — Wrocław 1996, s. 9—25.

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965 — 1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000.

Nowak Z. H., Dyplomacja polska w czasach Jadwigi i Władysława Jagiełły (1382 — 1434), w: Historia dyplomacji polskiej, t. 1, Połowa X wieku — 1572, red. Biskup M., Warszawa 1982, s. 299—394.

Prokop K. R., Arcybiskupi gnieźnieńscy w tysiącleciu, Kraków 2000.

Seńko Wł., Piotr Wysz z Radolina (*1354 — †1414) i jego dzieło „Speculum aureum”, Warszawa 1995.

Silnicki T., Arcybiskup Mikołaj Trąba, Warszawa 1954.

Skierska I., Dwór i urząd biskupi w późnośredniowiecznej diecezji poznańskiej, w: Roczniki Historyczne, r. 60 (1994), Poznań 1994, s. 185—202.

Sroka St., Przyczynki do biografii arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Kurowskiego, w: Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce, t. 73, Kraków 1990, s. 291 — 305.

Wroniszewski J., Grupy decyzyjne w średniowiecznej Polsce — elita władzy, w: Genealogia. Polska elita polityczna w wiekach średnich na tle porównawczym, red. Wroniszewski J., Toruń 1993, s. 175—186. historii zw. heraldyką, zajmujący się od strony historycznaj i praktycznej herbami duchowieństwa, instytucji i organizacji kośccielnej, specjalne miejsce w heraldyce kościelnej zajmuje -HERALDYKA PAPIESKA.

1. G e n e z a — Z e względu na militarny rodowód (wojskowy znak bojowo-rozpoznawczy) herby, wchodząc do zwyczajów kultury europejskiej w XII w., nie były akceptowane przez Kościół; ówczesne prawo kaniczne. zabraniało bowiem duchownym nie tylko prowadzenia wojen, ale także noszenia broni, oznak wojskowych i brania udziału w turniejach; w XIII w., gdy herb nabrał cech znaku najpierw przynależności lennej, a potem stanowej oraz rodowej (zwł. w Polsce), został przyjęty przez duchownych na używanych przez nich pieczęciach; herb początkowo umieszczany u stóp przedstawianej osoby (pieczęcie portretowe), wkrótce zdominował wyobrażenie napiecze tne. Wprowadzenie herbów do wyobrażeń napieczętnych w praktyce prawnej i kancelaryjnej Kościoła wieków średnich przełamało opory prawne i otworzyło drogę do powszechnego. używania herbu przez duchownych, zakony i zgromadzenia zakonne. oraz instytucje kościelne. ( — »sfragistyka kościelna).

2. C h a r a k t e r y s t y k a — Herbów kościelnych rozwijała się zgodnie z tendencjami, stylami i modą panującą w świeckiej heraldyce europejskiej. (J. Szymański); w XV w. zrezygnowano z ozdabiania tarczy herbowej hełmem rycerskim; pojawiły się różne oznaki stopni i godności kościelnych. (pastorał, krzyż, paliusz, kapelusz, laska, różaniec), a także in. świeckich uprawnień czy wyróżnień (np. władztwa ziemskiego, godności książęcej, hrabiowskiej, ordery) właściciela herbu lub przywiązanych do jego urzędu. Kościół aprobował, ale nie nakazywał używania herbu przez duchownych; nie stworzył też żadnej instytucji kontrolującej heraldyczną poprawność herbów. Prawodawstwo kościelne. zapobiegało jedynie nadużyciom pojawiającym się w h.k.; 1644 pap. Innocenty X nakazał kardynałom, pod groźbą kary kościoła, usunąć z pieczęci i herbów wszystkie oznaki świeckie usytuowane poza tarczą herbową, a ozdobić ją jedynie czerwonym kapeluszem; 1659 pap. Aleksander VII potępił nadużycia występujące w ówczesnych kościelnym zwyczajach herbowych oraz nakazał niższym rangą prałatom ozdobić pastorał białym welonem (nie akceptowali takich wyobrażeń użytkownicy i mimo nakazu rzadko stosowali); 1915 pap. Benedykt XV rozciągnął dekret Innocentego X na wszystkich bpów, chyba że jakieś oznaki świeckie były przypisane do stolicy biskupiej; te ostatnie przywileje zniósł 1951 pap. Pius XII, AAS 43(1951).

Prawo kościelne nie ingerowało w treść godła herbowego umieszczonego na tarczy (duchowni umieszczali tu, niemal do 1. poł. XX w., swoje godła rodzinne lub rodowe; ordynariusze łączyli je z herbami bpstw). Już w XIX w. nastąpiło wśród bpów obniżenie świadomości heraldycznej i roli herbu w kulturze Kościoła (B.B. Heim); powstały herby nie zawsze zgodne z zasadami heraldyki, a ewolucji zaczęły ulegać wyobrażenia znaków herbowych; zamiast symboli umieszczane są postacie świętych, inicjały, napisy, a nawet rozbudowane sceny nawiązujące do dewizy świętego patrona, wydarzeń z życia Kościoła powszechnego. lub lokalnego; przeładowanie treścią sprawia, że herb przestaje być znakiem czytelnym i symbolicznym; niektórzy bpi rezygnują z posiadania herbu, posługując się emblematami lub pieczęcią.

Duchowni znaczyli herbami cenne przedmioty osobiste, liturgie zabytkowe, wznoszone przez siebie budowle; od 1658 kardynałom w kościołach tytuł., a ordynariuszom w katedrach przysługiwało prawo umieszczania herbu nad głównym wejściem i tronem biskupim, a także w najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniu rezydencji (np. kaplicy, jadalni). Świadectwem zachowania tego zwyczaju są poczty heraldyczne bpów (np. bpów warm, w wielkim refektarzu Zamku Lidzbarskiego). Dozwolone było umieszczanie w kościołach herbów rodowych duchownych i świeckich, którzy zaliczali się do dobroczyńców danego kościoła lub byli jego patronami (KPK 1917 zniósł te prawa). Dotąd brak wyczerpujących badań nad polską heraldyką kościelną.

3. O z n a k i — wokół tarczy herbowej bpów i różnych stopni — »infułatów — są pochodzenia rei., liturg. lub świeckiego; stanowią je tiara, klucze, ombrellino ( — »heraldyka papieska 1), — mitra albo — > infuła; w herbach bpów mitra zastępowała hełm rycerski i symbolizowała pełnię ich władzy kapłańskiej. (sakrę), natomiast — »pastorał był oznaką władzy jurysdykcyjnej bpów, opatów i opatek; niektórzy heraldycy (np. N.E. Malinowski) twierdzą, że w herbie bpa zakrzywienie pastorału powinno być skierowane ku przodowi (tj. w kierunku prawej strony heraldycznej) — na znak władzy nad wszystkimi wiernymi diecezji, natomiast pastorał opatów i opatek w stronę przeciwną, gdyż ich władza ograniczona była do obszaru klasztoru; tego zwyczaju przestrzegano zwłaszcza we Francji. Pastorał

stał za tarczą, niekiedy (gdy dostojnikowi kościelnemu przysługiwała

władza świecka) skrzyżowany z mieczem (opatki powinny

umieszczać pastorał, ozdobiony białym welonem, w środku,

za tarczą); — paliusz jako oznaka metropolity lub in. bpa —

na zasadzie przywileju — nie ma ściśle określonego miejsca w

kompozycji herbu; umieszcza się go nad, pod, wokół tarczy, a często w tarczy, jako figurę herbową (powsz. praktyka w

Anglii, a w Polsce — abpi A. Baraniak, J. Stroba). Krzyż

noszony przed papieżem i jego legatami stał się od XIV w.

ozdobą heraldyczną patriarchów, abpów (od XV w. z 2 poprzecznymi

belkami), a później bpów; umieszczano go (po

przyjęciu sakry) za tarczą herbową, przy czym zawsze byt

widoczny dolny fragment pionowej belki krzyża.

Oznaką herbową jest także kapelusz; kapelusz pontyfikalny,

zwany prałackim lub herbowym (najbardziej charakterystyczna

z oznak godności w herbach duchownych) wywodzi się

z okrągłego, z dość szerokim rondem i sznurem zawiązywanym

pod brodą czarnego kapelusza używanego powszechnie

przez duchownych w czasie podróży i pielgrzymek (kapelusz

pielgrzymi); w XIII w. był uważany za charakterystyczne dla

duchownych nakrycie głowy. Wg powszechnego przekonania pap.

Innocenty IV (1243—54) nadał kardynałom w czasie Soboru

Lyon. (1245) czerwono-purpurowe kapelusze, wyróżniające

ich od in. prałatów. Czerwień miała im przypominać o wierności

Kościołowi, aż do przelania krwi, a purpura — godność

książąt Kościoła.

Oznaką herbową stał się również kapelusz

kardynalski.; od XIV w. także in. duchowni zdobili kapeluszami

herby; od końca XVI w. dodano do kapelusza 2 sznury powiązane

symetrycznie i zakończone chwastami. Kolor kapeluszy

i liczba chwastów, różniące duchownych, zależnie od stopnia

hierarchicznego i godności, długo nie były ustalone; próbę

systematyzacji podjął francuski heraldyk P. Palliot, który wykorzystał

w tym celu manuskrypt Matthieu Compaina ŚJ

(zm. 1675); pap. Grzegorz XVI nakazał 1832 ozdabiać kapelusze

kardynalskie 15 chwastami po obu stronach; dokładniejsze

przepisy, obejmujące wszystkich duchownych, wydał

1905 pap. Pius X.

Oznaką herbową dygnitarzy kapitulnych, zwłaszcza kantora (dawał

nią znak chórowi), a także przełożonych klasztorów

umieszczano ją za tarczą) była laska przeorska lub kantorska

bourdon); początkowo był to kij pielgrzymi, z czasem artystycznie

opracowany, z drzewa lub srebrnej blachy, zakończony

gałką w formie jabłka, lilii i domeczku. Różaniec był

oznaką sióstr zakonnych i zakonników oraz braci laików, nie mających

prawa zdobić herbu kapeluszem; otacza on tarczę, ma

tylko 4 dziesiątki, oddzielone większymi gałkami; w środku

u dołu, poprzedzony 3 gałkami, zawieszony jest krzyżyk. Korona

cierniowa umieszczana była przez ksienie wokół tarczy

lub poza nią.

Wyobrażenia orderów i dystynktoriów kościelnych, którymi

władcy honorowali duchownych, zawieszano na łańcuchach

pod tarczą; pap. Benedykt XV zakazał 1915 wszystkim duchownym

umieszczania przy herbach orderów, z wyjątkiem

krzyża rycerskiego orderu Zakonu św. Jana Jeroz. i orderu

Grobu Świętego, które umieszcza się za tarczą. Dewiza, motto

(zw. dziś hasłem posługi) jako oznaka powszechnie używana,

ale niekonieczna, wraz z herbem składa się na mor. portret

osoby; dewiza mówi o jej programie życiowym, nadziejach

i zasadach postępowania; dewizą duchownych są słowa

Pisma Św., ojców Kościoła i pisarzy — przysłowia; umieszcza

się ją na wstędze (tego samego koloru co tarcza) lub bez

niej; pisana jest dużymi literami w języku ł a c, a obecnie coraz

częściej w narodowym. W dawnych herbach występowały

(do 1951) miecze, korony książęce, hrabiowskie, płaszcze

herbowe, trzymacze oraz in. oznaki świeckie.

4. H e r b y d u c h o w i e ń s t w a — Na podstawie tradycji i

prawa wykształcił się kościelny zwyczaj heraldyczny, wg którego

duchownym różnych stopni, godności i tytułów przynależą

określone oznaki i symbole. System, obowiązujący od XVI

w. do 1. poł. XX w., charakteryzuje zasada ozdabiania herbów

dużą liczbą oznak oraz szczegółowość przepisów różnicujących

ich wygląd, zwłaszcza w odniesieniu do herbów, przysługujących

duchownym obdarzonym tytuł, czy honor, godnościami;

1968 pap. Paweł VI zniósł liczne, tytuł, godności pap.

(pozostały 3 — protonotariusz apost., prałat honor, i kapelan

Jego Świątobliwości), a 1969 nakazał, by herby duchownych odpowiadały wymogom artyst., były proste i czytelne oraz

zabronił kardynałom i biskupom ozdabiania ich herbów mitrą

i pastorałem; jedynymi ozdobami herbu hierarchów od bpa

do kardynała mają być krzyż i kapelusz odpowiedniego

kształtu i barwy.

K a r d y n a ł- ozdabia herb czerwonym kapeluszem, z którego

wnętrza z obu stron spływa czerwony sznur, przytwierdzony

(od góry) z obu stron jednym chwastem; sznur ułożony

jest w sploty skierowane ku krawędzi ronda i zakończony 15

chwastami (fiocci), ułożonymi w 5 rzędów; za tarczą umieszcza

się krzyż, stosownie do posiadanego urzędu (bp, abp, patriarcha).

W h e r b a c h- p a t r i a r c h ó w i p r y m a s ó w znajduje

się kapelusz, sznur i 15 chwastów koloru zielonego (od 1826

sznur może być przeplatany złotą nicią), a za tarczą krzyż z

podwójnymi ramionami. Patriarcha Jerozolimy za tarczą

umieszcza czerwony krzyż jeroz. z racji piastowanej jednocześnie

godności Wielkiego Mistrza Zakonu Grobu Świętego;

patriarcha Lizbony od czasów pap. Klemensa XII (1730—40),

umieszcza nad tarczą tiarę, a za nią skrzyżowane gałązki palmową

i laurową.

A r c y b i s k u p i; mają w herbie zielony kapelusz, sznur i

10 chwastów, krzyż z ramionami podwójnymi oraz paliusz

(dawniej dodawano jeszcze mitrę i pastorał, a jeżeli abp miał

władzę świecką, krzyżował pastoral z mieczem; abpi z tytułami

książąt ozdabiali herb mitrą książęcą i płaszczem herbowym).

Arcybiskupi K o ś c i o ł a o r m i a ń s k i e g o umieszczali

w herbach nad tarczą kapelusz arcybiskupi, a za tarczą

pionowo krzyż oraz skrzyżowane pastorały gr. i łaciński.

B i s k u p i mają w herbie zielony kapelusz, sznur i 6 chwastów,

a za tarczą krzyż; bpi bezpośrednio zależni od Stolicy

Apost. używają niekiedy 10 chwastów (np. bpi Szwajcarii).

Biskupi K o ś c i o ł a a n g l i k a ń s k i e g o umieszczają nad

tarczą mitrę, bogato zdobioną kamieniami, z krzyżykiem na

szczycie, tylne wstęgi spływają artystycznie wokół tarczy, za

którą są skrzyżowane 2 pastorały, zwrócone spiralami ku dołowi;

bp Durham, jako palatyn, używa tzw. mitry koronowanej

(podobną przypisuje się abpom Canterbury i Yorku). Biskupi

K o ś c i o ł ó w w s c h o d n i c h stosują się do zwyczajów

heraldycznych Kościoła kat., jedynie forma krzyża, mitry,

pastorału jest zgodna ze zwyczajami liturg. danego rytu.

O p a c i i p r a ł a c i n i e z a l e ż n i (nullius), Jeśli nie mają

święceń biskupich, używają zielonego kapelusza, sznura i 6

chwastów; za tarczą umieszczają pastorał z welonem (daw-

„niej mitry i pastorały). O p a c i i p r e p o z y c i i n f u ł a c i

mają w herbach czarny kapelusz, sznur i 6 chwastów; za tarczą

pionowo — pastorał z welonem (dawniej obowiązkowo

infuła). W herbach g e n e r a ł ó w z a k o n ó w znajduje się

czarny kapelusz i 6 chwastów (generał norbertanów używa

koloru białego).

P r a ł a c i zw. di f i o c c h e t t o umieszczają

w herbach fioletowy kapelusz, sznur i 10 chwastów czerwonych

lub różowych, a p r o t o n o t a r i u s z e a p o s t o l s c y —

fioletowy kapelusz, czerwony sznur i 6 chwastów. Wg Heima

te same oznaki przysługują wikariuszom gen. i kapitulnemu

oraz wikariuszowi bpa. H o n o r o w y p r a ł a t ma kapelusz

fioletowy