Nielegalni. Nielegalni ebook

1

Pomruk czte­rech wiru­ją­cych sil­ni­ków potęż­nego air­busa 340 zapo­wia­dał bli­ski start.

Wraz z grupą spóź­nio­nych pasa­że­rów jako ostatni wszedł na pokład Kon­rad Wol­ski. Ste­war­desa Lufthansy w nie­na­gan­nym gra­na­to­wym kostiu­mie wska­zała mu drogę do prze­działu klasy biz­nes.

Wrzu­cił ple­cak do luku baga­żo­wego i ciężko opadł na fotel przy oknie. Wszyst­kie miej­sca oprócz sąsied­niego były zajęte. Po pra­wej stro­nie, w środ­ko­wym rzę­dzie, sie­dział męż­czy­zna około trzy­dziestki, w bia­łej koszuli, bez kra­wata, i z wyraź­nym zaan­ga­żo­wa­niem pisał na lap­to­pie. Kon­rad przy­glą­dał mu się przez chwilę i pomy­ślał, że jest prze­cież trze­cia w nocy. Będzie tak stu­kał do rana?

– Nie­ważne… – mruk­nął do sie­bie, nieco zre­zy­gno­wany. Nie był w dobrym nastroju, czuł skutki alko­holu wypi­tego przez ostat­nie dwa dni.

Miał nadzieję, że szybko się roz­luźni i zaśnie, że napię­cie i roz­cza­ro­wa­nie bez­owocną akcją w górach Jemenu ustą­pią cho­ciaż na jakiś czas. Od początku wie­dział, że szanse powo­dze­nia są nie­wiel­kie, a nie była to prze­cież jego pierw­sza misja wywia­dow­cza, mimo to obwi­niał się o jej fia­sko.

Przez całą poprzed­nią noc, w miarę roz­bra­ja­nia mini­baru w pokoju 347 hotelu Al Bustan Rotana, Wil­liam Sten­ton sta­rał się mu wytłu­ma­czyć, że to nie jego wina, taki po pro­stu mają zawód. Jed­nakże wraz z upły­wem czasu Kon­rad coraz bar­dziej się roz­rzew­niał, a Wil­liam popa­dał w coraz więk­szą deter­mi­na­cję. Każdy z nich bro­nił swo­jej opi­nii do tego stop­nia, że następ­nego dnia zgod­nie zre­zy­gno­wali ze śnia­da­nia.

Kon­rad lubił pra­co­wać z Wil­lia­mem. Widział, że jest on zupeł­nie inny niż pozo­stali ofi­ce­ro­wie Secret Intel­li­gence Service, a w końcu znał ich wielu – od her­bo­wych ary­sto­kra­tów, walij­skich gór­ni­ków, Irland­czy­ków, Żydów do zadzi­wia­ją­cych lon­dyń­czy­ków, jakich można spo­tkać mię­dzy Bri­xton, Soho a East Endem. Jed­nym z nich był wła­śnie Sten­ton, tro­chę młod­szy od Kon­rada, ale z dużym szpie­gow­skim talen­tem, bez­błędną zna­jo­mo­ścią arab­skiego, pol­skim cwa­niac­twem, odpor­no­ścią Rosja­nina i urodą fiń­skiego chłopa.

To już nasza kolejna wspólna robota, a che­mia wciąż się zga­dza – pomy­ślał. No i dobrze… bo lubię tego Bry­tola!

Miał totalny zamęt w gło­wie. Osą­dził, że sta­now­czo prze­sa­dzili z ilo­ścią czer­wo­nego wina i bur­bona, wypitą pod­czas dwu­go­dzin­nego ocze­ki­wa­nia na lot­ni­sku w Dubaju.

Bill wyle­ciał godzinę wcze­śniej do Lon­dynu – pomy­ślał z zazdro­ścią – a mnie czeka jesz­cze prze­siadka we Frank­fur­cie. W War­sza­wie będę dopiero o jede­na­stej.

Spoj­rzał na zega­rek.

Naj­gor­sza godzina! Reszta dnia stra­cona.

Przez moment mu zaświ­tało, że po dro­dze z lot­ni­ska mógłby wpaść do Agen­cji na Miło­będzką, ale natych­miast zro­zu­miał, że wła­ści­wie nie ma powodu i że takie myśli to zwy­kły odruch Paw­łowa.

Cie­kawe, czy w Wydziale udało się uzy­skać coś nowego w spra­wie tego cho­ler­nego Karola, Safira as-Salama.

Zadzi­wia­jący przy­pa­dek, ten Karol! Po raz kolejny Kon­rad ana­li­zo­wał sprawę i cho­ciaż znał ją tak dobrze jak sie­bie samego, to wciąż nie mógł zna­leźć odpo­wie­dzi na wiele pytań, w tym na naj­waż­niej­sze: Dla­czego? Dla­czego Polak kon­wer­tyta, dwa fakul­tety, pięć języ­ków: arab­ski, fran­cu­ski, angiel­ski, nie­miecki i wło­ski, mistrz walk wschod­nich, został łącz­ni­kiem mię­dzy Al-Kaidą w Jeme­nie i Paki­sta­nie a resztą świata? Co zro­bił, że powie­rzono mu ważną i deli­katną funk­cję zaufa­nego współ­pra­cow­nika Sajeda al-Sza­riego? Musiał udo­wod­nić swoje odda­nie dżi­ha­dowi i Kora­nowi, prze­le­wa­jąc krew nie­wier­nych! To jasne! Ta myśl napa­wała Kon­rada wście­kło­ścią.

Trudno to teraz zwe­ry­fi­ko­wać, ale praw­do­po­dob­nie to on pomógł lokal­nym ter­ro­ry­stom porwać naszego amba­sa­dora w Jeme­nie w 2000 roku. Może to wła­śnie była jego prze­pustka do Al-Kaidy.

Roz­ma­wia­li­śmy ze wszyst­kimi, któ­rzy go znają, i nikt nie potra­fił zna­leźć roz­sąd­nej odpo­wie­dzi. Kim on jest? Dla­czego napi­sał do swo­jej para­fii w Ursu­sie, że wystę­puje z Kościoła kato­lic­kiego? Już tyle mie­sięcy Kon­rad powta­rzał sobie te same pyta­nia. Gdyby znał na nie odpo­wiedź, już dawno dopadłby Karola.

A tu cią­gle to męczące, idio­tyczne „dla­czego?”. Przy­pa­dek nie do wyja­śnie­nia, cho­ciaż wszy­scy myślą, że wie­dzą, w czym rzecz. Jak ten mój szef, gene­rał szpie­go­stwa! On też zawsze wszystko wie… Dla­czego kana­dyj­ski geniusz Gerald Bull budo­wał super­działo dla babi­loń­skiego geniu­sza Sad­dama? Dla­czego został zamor­do­wany? Pro­ste pyta­nia, trudne odpo­wie­dzi. Gene­rał zawsze odpo­wiada na pyta­nie „dla­czego?” zda­niami wie­lo­krot­nie zło­żo­nymi i nie jest to odpo­wiedź zaczy­na­jąca się od „nie wiem, ale…” czy „bo to jest tak…”. Kon­rad wciąż czuł nie­smak po nie­uda­nym pościgu za Safi­rem bez­dro­żami Sza­bwy i roz­pie­rała go wście­kłość towa­rzy­sząca porażce.

Musi wie­dzieć, że go ści­gamy, ma to prze­cież wkal­ku­lo­wane w swój los, to jego ryzyko! Cóż, sam sobie wybrał… Co też mi cho­dzi po łbie! – obru­szył się. Prze­cież dla­tego znowu zwiał, że wie, iż jest dla nas bez­cenny.

Leżał w opusz­czo­nym fotelu, przy­mknąw­szy powieki, gdy ktoś deli­kat­nie szarp­nął go za ramię.

Ste­war­desa z przy­kle­jo­nym do twa­rzy uśmie­chem przy­po­mniała o pod­nie­sie­niu fotela i zapię­ciu pasów. Poczuł ulgę, gdy prze­rwała mu te męczące myśli.

Zapiął pas i dopiero teraz zauwa­żył, że tygo­dnie spę­dzone w górach Jemenu i Omanu zdjęły z niego kilka kilo­gra­mów. Jesz­cze przez chwilę się moco­wał, by roz­sz­nu­ro­wać i zdjąć buty trek­kin­gowe, po czym oparł głowę o szybę i obser­wo­wał, jak samo­lot toczy się po pły­cie lot­ni­ska. Przy­ga­sło świa­tło i ciężki air­bus roz­po­czął swój długi roz­bieg, by wresz­cie pode­rwać się do spo­koj­nego, mia­ro­wego lotu.

Prze­le­cia­łem w swoim życiu już chyba na Księ­życ i z powro­tem, ale do star­tów ni­gdy się nie przy­zwy­czaję. Z wyjąt­kiem air­busa 340! – pomy­ślał, wciąż wyglą­da­jąc przez okno w nadziei, że w końcu zoba­czy słynną pal­mową wyspę i mapę świata. Samo­lot jed­nak dopiero się wzno­sił i z tej wyso­ko­ści nie­wiele było widać. Wpa­trzony w widok za oknem, Kon­rad nawet nie zauwa­żył, kiedy zgasł sygnał „zapiąć pasy” i zapa­liło się świa­tło.

Roz­ło­żył fotel, który wychy­lił się nie­mal hory­zon­tal­nie. Lubił latać klasą biz­nes, bo przy jego wzro­ście, pra­wie metr dzie­więć­dzie­siąt, zapew­niała mu odpo­wiedni kom­fort.

Ste­war­desa podała kartę posił­ków. Bez zasta­no­wie­nia zamó­wił rybę i podwójną whi­sky, mając nadzieję, że szybko zaśnie. Obie­cał sobie, że zaraz po powro­cie weź­mie tydzień wol­nego i poje­dzie poże­glo­wać na Mazury. Myśl o jezio­rach i soczy­stej zie­leni bez czter­dzie­sto­stop­nio­wego upału spra­wiła mu wyraźną przy­jem­ność. Poczuł, jak popra­wia się jego nastrój.

Włą­czył moni­tor kina pokła­do­wego i przej­rzał zestaw tytu­łów. Wybrał na chy­bił tra­fił film 300. Tym­cza­sem ste­war­desa przy­nio­sła mu szkla­neczkę whi­sky z brzę­czą­cym lodem. Zało­żył słu­chawki i włą­czył film. Posta­no­wił zacze­kać na posi­łek, a potem oglą­dać tak długo, aż zaśnie.

Nie zasnął. Obej­rzał do końca i ze zdzi­wie­niem stwier­dził, że film zro­bił na nim wra­że­nie. Zaczął się inten­syw­nie zasta­na­wiać, co go tak poru­szyło. Czy to, że komik­sowa, barwna i tan­detna histo­ria trzy­stu Spar­tan nie odbie­gała tak bar­dzo od świata, w któ­rym żył? Świata szpie­gów, wywia­dów, peł­nego kłam­stwa i hipo­kry­zji, choć także przy­jaźni i boha­ter­stwa. Świata, w któ­rym nic nie jest tym, na co wygląda, świata, w któ­rym nie ist­nieją słowa „wiem” i „nie wiem”, kolory zaś są kwe­stią umowy. Nie ma nazwisk, tylko imiona, a praw­dziwe są może jedy­nie twa­rze.

Ale w tym fil­mie wszystko wydaje się takie jasne, szczere… Chciał­bym, żeby takie było moje życie, chciał­bym być takim Leoni­da­sem.

Odbie­rał film zmy­słami wyostrzo­nymi przez alko­hol. Odre­ago­wy­wał w ten spo­sób ostat­nie cięż­kie mie­siące. Był to natu­ralny odruch obronny, który pozwa­lał cho­ciaż na krótko wie­rzyć, że świat jest prost­szy i ludzie są lepsi. Że ist­nieją honor, god­ność i zasady. Jak żona, to taka jak Gorgo, jak zdrajca, to taki jak Efial­tes, jak zwierzch­nicy, to tacy jak efo­ro­wie, a moral­ność i poli­tyka, które w fil­mie uosa­biał Teron, oparte na jasnych, pro­stych regu­łach.

Ale tak nie jest i ni­gdy nie będzie. W tym zawo­dzie naprawdę trudno zna­leźć jakiś wyraźny punkt odnie­sie­nia. Trudno więc wie­rzyć także w Boga, o ile to w ogóle moż­liwe. A w zasa­dzie lepiej nie wie­rzyć. Widać zresztą, jak poboż­ność ofi­ce­rów maleje wraz ze wzro­stem ich doświad­cze­nia.

Jeśli szpieg w cokol­wiek wie­rzy, to tylko w to, że może mu się uda – myślał Kon­rad, leżąc w fotelu przy­kryty kocem, i nagle zorien­to­wał się, że nie pamięta, czy zjadł już posi­łek, czy nie. Na oczach miał opa­skę i czuł, że oło­wiane ręce odmó­wi­łyby mu posłu­szeń­stwa, gdyby kazał im się ruszyć.

2

Obu­dził się, lecz pozo­stał jesz­cze w łóżku. Pokój wypeł­niało blade świa­tło roz­po­czy­na­ją­cego się dnia.

Nazy­wam się Hans Jor­gen­sen – pomy­ślał.

– Nazy­wam się Hans Jor­gen­sen – powie­dział pół­gło­sem, akcen­tu­jąc nie­na­tu­ral­nie mocno „H” i „J”. – Jestem Duń­czy­kiem i miesz­kam w Szwe­cji.

Zapa­lił lampkę i spoj­rzał na zegar: docho­dziła piąta trzy­dzie­ści. Usły­szał gło­śne trza­śnię­cie meta­lo­wej klapki w drzwiach, gdy dorę­czy­ciel wrzu­cił do środka gazetę. Lubił ten dźwięk, poranny sygnał dnia zapo­wia­da­jący nowe wyda­rze­nia.

W miesz­ka­niu uno­sił się wyraźny aro­mat kawy.

Auto­mat też już się obu­dził – pomy­ślał i poczuł przy­pływ dobrego nastroju.

Jakiś czas leżał jesz­cze w łóżku i myślał o Ingrid, która przez tyle lat parzyła mu kawę dokład­nie o pią­tej trzy­dzie­ści. Odkąd ode­szła, jej rolę prze­jęło to bez­duszne urzą­dze­nie.

Pode­rwał się żwawo, zado­wo­lony, że mimo osiem­dzie­siątki na karku wciąż jest w dobrej for­mie. Wie­dział, że osią­gnął to nie bez wysiłku.

Wyko­nał kilka ćwi­czeń, by roz­luź­nić stę­żałe po nocy mię­śnie. Przy­po­mniał sobie, że nie wyku­pił jesz­cze kar­netu na basen, na który uczęsz­czał regu­lar­nie przez ostat­nie trzy­dzie­ści sie­dem lat.

Wło­żył szla­frok i zaczął przy­go­to­wy­wać śnia­da­nie. Z lodówki wyjął tubkę pasty ryb­nej Kal­les. Przyj­rzał się bli­żej opa­ko­wa­niu i stwier­dził, że wczo­raj upły­nął ter­min przy­dat­no­ści do spo­ży­cia. Sporo jesz­cze zostało, więc wyci­snął tubkę do końca. Wystar­czyło na dwie kromki ciem­nego chleba.

– Jak typowy stary Szwed – powie­dział, cho­ciaż rzadko myślał o sobie w ten spo­sób.

Pod­szedł do drzwi, pod­niósł z pod­łogi gazetę „Sven­ska Dag­bla­det” i jak codzien­nie pod­czas śnia­da­nia zaczął ją prze­glą­dać. Naj­pierw rzu­cił okiem na pierw­szą stronę i tytuły arty­ku­łów. Szybko jed­nak prze­sko­czył do stron z ogło­sze­niami. W dziale „sprze­dam”, sunąc pal­cem po tek­ście, przej­rzał uważ­nie anonse na literę „Z”. Nie potrze­bo­wał oku­la­rów.

Czyn­ność tę wyko­ny­wał dzień w dzień od czter­dzie­stu trzech lat i ani razu jej nie zanie­dbał. Mimo że z nie­ma­łym tru­dem opa­no­wał obsługę inter­netu, wolał posłu­gi­wać się gazetą.

Prze­pra­co­waw­szy ponad czter­dzie­ści lat jako naczel­nik wydziału Urzędu Imi­gra­cyj­nego w Sztok­hol­mie, odszedł na eme­ry­turę tuż przed kolejną kom­pu­te­ry­za­cją. Wie­dział aż nazbyt dobrze, że nie pora­dziłby sobie w nowych warun­kach. Był jed­nak dumny ze swo­jego przy­wią­za­nia do cze­goś, co nazy­wał tra­dy­cją i zasa­dami Hansa.

Na ostat­nim miej­scu w kolum­nie „sprze­dam” dostrzegł ogło­sze­nie: „Zain­te­re­so­wani szki­cem E. Dahl­ber­gha, Ryga, tel. 0859011678”.

Drgnął, poczuł nara­sta­jące pod­nie­ce­nie. Zawsze tak reago­wał, gdy czy­tał ten anons, choć ostat­nio nie zda­rzało się to czę­sto. Pró­bo­wał sobie przy­po­mnieć, który to już raz.

Nie jestem pewien – pomy­ślał – ale chyba co naj­mniej pięć­dzie­siąty.

Pod­szedł do biblio­teki, wyjął książkę, w któ­rej zazna­czał numery stron odpo­wia­da­jące kolej­nym ogło­sze­niom. Obli­czył, że to jest pięć­dzie­siąte piąte, i aż się zdzi­wił, stwier­dziw­szy, że poprzed­nie uka­zało się zale­d­wie dwa mie­siące wcze­śniej. A był czas, że nie uka­zy­wało się przez dwa lata.

Sta­nął przed lustrem w przed­po­koju i uśmiech­nął się do sie­bie. Miał poczu­cie, jakby satys­fak­cja mie­szała się z mło­dzień­czym wigo­rem. Ten stan, któ­rego doświad­czał cał­kiem czę­sto, koja­rzył mu się zawsze z pega­zem. Nie wie­dział wła­ści­wie dla­czego, ale darzył sym­pa­tią to niby-zwie­rzę, któ­rego tan­detna figurka stała na regale. Ingrid kupiła ją wiele lat temu na targu sta­roci na Skärholmen.

Prze­szedł do salonu. Spoj­rzał na zdję­cie uśmiech­nię­tej Ingrid, obej­mu­ją­cej wysoką syl­wetkę ich syna Carla w gra­na­to­wym mun­du­rze ofi­cera Szwedz­kiej Mary­narki Wojen­nej. Przez chwilę się zasta­na­wiał, gdzie on teraz może być. Od wielu dni nie miał z nim kon­taktu. Ale tak jest zawsze, gdy Carl wyjeż­dża na ćwi­cze­nia.

Musiał zająć się ogło­sze­niem. Wie­dział, że ma na to tylko dwa­na­ście godzin. Nie oba­wiał się żad­nych kom­pli­ka­cji. Był pro­fe­sjo­na­li­stą i ni­gdy się nie pomy­lił.

Spo­koj­nie dokoń­czył śnia­da­nie, powta­rza­jąc w pamięci numer tele­fonu. Przy­cho­dziło mu to z łatwo­ścią dzięki wyćwi­czo­nej zasa­dzie sko­ja­rzeń. Umie­jęt­ność zapa­mię­ty­wa­nia fak­tów, obra­zów, a cyfr w szcze­gól­no­ści, opa­no­wał już dawno i mimo upływu pięć­dzie­się­ciu pię­ciu lat wciąż dosko­nale sobie radził. Był prze­ko­nany, że pomy­lić się nie może. Waż­niej­sze było jed­nak to, że znów zdał swój egza­min z alzhe­imera. Bał się tej cho­roby bar­dziej niż jakiej­kol­wiek innej. Znał ją dobrze, bo zma­gała się z nią Ingrid.

Mimo że od wielu lat był na eme­ry­tu­rze, czuł ogromną potrzebę aktyw­no­ści. Nie prze­szka­dzało mu, że jest teraz wyko­rzy­sty­wany w mniej­szym stop­niu niż daw­niej. Tak czy owak wciąż cie­szył się zaufa­niem i był potrzebny.

– Życie w samot­no­ści wymaga szcze­gól­nego hartu. I ja go mam. Taka samot­ność dłu­go­dy­stan­sowca – mruk­nął pod nosem.

Kolejny raz przy­ła­pał się na tym, że coraz czę­ściej mówi do sie­bie. Znów pomy­ślał o Carlu. Odkąd ode­szła Ingrid, tęsk­nił za nim jesz­cze bar­dziej i tro­chę dał się ponieść emo­cjom.

No pro­szę, zabra­kło mleka do kawy. Ona ni­gdy by o tym nie zapo­mniała – pomy­ślał. Więc co? Mam dzi­siaj dwie sprawy do zała­twie­nia: kupić mleko i odpo­wie­dzieć na ogło­sze­nie.

– Jestem cza­sami tro­chę za bar­dzo cyniczny – powie­dział do sie­bie i stwier­dze­nie to spra­wiło mu przy­jem­ność.

Wziął prysz­nic i ubrał się.

Stał teraz na środku salonu. Lubił go, choć wielu mógł się wyda­wać sta­ro­modny i nie­prak­tyczny. Ni­gdy nie prze­ko­nał się do pro­duk­tów Ikei, bo zawsze odrzu­cała go myśl, że będzie musiał je skrę­cać. Żało­wał jedy­nie, że po odej­ściu Carla z domu sprze­dał wszyst­kie jego meble, tak jakby chciał wyrzu­cić go z pamięci, a to prze­cież nie­prawda.

Nie ma to jak moja przed­wo­jenna komoda – pomy­ślał, patrząc na ponury mebel, który Ingrid kupiła gdzieś na pchlim targu. Prze­cho­dząc obok, prze­je­chał pal­cem po bla­cie, żeby spraw­dzić poziom kurzu.

W przed­po­koju wło­żył zie­loną kurtkę Bar­bo­ura, którą miał od pięt­na­stu lat, i sto­jąc już z klu­czami w ręku, spoj­rzał jesz­cze raz na pokój i kuch­nię. Utrwa­lił ten widok w umy­śle jak na foto­gra­fii. Sta­rał się zapa­mię­tać usta­wie­nie wszyst­kich przed­mio­tów do naj­drob­niej­szego szcze­gółu. Odkąd został sam, zawsze tak robił, kiedy opusz­czał miesz­ka­nie na dłu­żej. Może nie­po­trzeb­nie, ale pod­świa­do­mość nie pozwa­lała mu o tym zapo­mnieć.

Zamknął za sobą drzwi, dwu­krot­nie się upew­nia­jąc, czy zamek zasko­czył. To bar­dziej intu­icja niż prze­zor­ność, ale od czasu wła­ma­nia do sąsia­dów stał się jesz­cze ostroż­niej­szy.

Zszedł z pierw­szego pię­tra i wyszedł na pustą ulicę. Poczuł silne szarp­nię­cie wia­tru. Było już oczy­wi­ste, że tego dnia nie będzie ład­nej pogody. Zaczerp­nął głę­boko powie­trza i poczuł się wyraź­nie oży­wiony.

Pod­szedł do swo­jego wysłu­żo­nego volvo 245, które stało na par­kingu za domem, cho­ciaż nieco dalej miał garaż. Wie­lo­krot­nie myślał o zmia­nie samo­chodu, ale z tym pojaz­dem wią­zały się jego naj­waż­niej­sze wspo­mnie­nia.

Ingrid była znacz­nie lep­szym kie­rowcą niż ja – skon­sta­to­wał i zła­pał się na tym, że coraz czę­ściej ją ide­ali­zuje. To takie typowe dla samot­nego czło­wieka…

Wsiadł do zim­nego samo­chodu, włą­czył sil­nik, ogrze­wa­nie i na końcu radio. Roz­le­gły się dźwięki Sta­bat Mater Vival­diego. Lubił tę kom­po­zy­cję. Wcze­śniej słu­chali jej zawsze z dużej płyty winy­lo­wej pod­czas wiel­ka­noc­nego śnia­da­nia. Przy­po­mniał sobie małego Carla, z opa­da­jącą na oczy jasną czu­pryną, i pogodną Ingrid krzą­ta­jącą się wokół świą­tecz­nego stołu.

Nie sły­szał tego utworu od jej śmierci.

Teraz musiał jechać do swo­jego let­niego domu nad brze­giem morza, kilka kilo­me­trów od miej­sco­wo­ści Åkersberga, na pół­noc od Sztok­holmu.

Gdy uci­chła muzyka, zdał sobie sprawę, że sie­dział w samo­cho­dzie kil­ka­na­ście minut. Miał jesz­cze czas na spraw­dze­nie numeru tele­fonu zamiesz­czo­nego w ogło­sze­niu, ale był zły na sie­bie, że przy­po­mniał sobie o tym tak późno. Wła­ści­wie nic się nie stało, nie­mniej potrak­to­wał to jako ostrze­że­nie: powi­nien być bar­dziej skon­cen­tro­wany.

Jest wcze­śnie rano, muszę się roz­ru­szać – pomy­ślał, odrzu­ca­jąc w ten spo­sób podej­rze­nie, że się sta­rzeje.

Zje­chał na sta­cję ben­zy­nową Shella na Värmevägen, kupił kartę tele­fo­niczną za dwa­dzie­ścia pięć koron i zadzwo­nił z auto­matu. Ode­brała zaspana kobieta, zasko­czona pyta­niem o sztych Dahl­ber­gha. Po chwili, żeby się upew­nić, wyko­nał jesz­cze jeden, tym razem głu­chy tele­fon na ten sam numer. Od początku wie­dział, że nie ma się czym nie­po­koić, ale teraz poczuł się jesz­cze lepiej.

Dojazd do Åkersbergi zajął mu o tej porze trzy­dzie­ści minut.

Wszedł do domu. Rozej­rzał się i od razu nabrał pew­no­ści, że wszystko jest w takim samym porządku jak trzy tygo­dnie temu, kiedy stąd wycho­dził.

Otwo­rzył okna, by wpu­ścić tro­chę świe­żego powie­trza. Wyszedł na taras i ode­tchnął głę­boko. Wsta­wał dzień. Cisza, prze­pla­tana wia­trem i nie­wy­raź­nym odgło­sem mor­skich fal, dzia­łała kojąco.

Po chwili zro­biło mu się zimno. Wszedł do domu, zdjął kurtkę i wło­żył grub­szą, któ­rej uży­wał do pracy w ogro­dzie. Bar­dziej jed­nak nie chciał pobru­dzić swo­jego sta­rego bar­bo­ura, który nie nada­wał się do pra­nia. Był z nim zwią­zany jak z naj­bliż­szym towa­rzy­szem i wcale nie uwa­żał, że to może być śmieszne.

Pod­szedł do włazu w pod­ło­dze, obok wej­ścia do kuchni, i z pew­nym tru­dem go otwo­rzył. Poczuł zna­jomą lekką woń stę­chli­zny.

Czy to może być zapach sta­ro­ści?

– Co za idio­tyzm! – powie­dział do sie­bie po cichu.

Nie lubił słowa „sta­rość” i szybko odpę­dził tę coraz bar­dziej natrętną myśl. Teraz ma się czym zająć, czymś waż­nym, waż­niej­szym niż tak pro­za­iczna sprawa jak sta­rość.

Stał przez chwilę przed ciem­nym i wil­got­nym wej­ściem do piw­nicy. Zszedł jede­na­ście stopni w dół po pra­wie stu­let­nich schod­kach. Potknął się na uszko­dzo­nym dzie­wią­tym stop­niu, ale szybko odzy­skał rów­no­wagę. Zapa­lił świa­tło, cho­ciaż i bez niego tra­fiłby bez­błęd­nie. Przy świe­tle czuł się jed­nak pew­niej. Znowu zapo­mniał ręka­wi­czek. Owi­nął dłoń ręka­wem kurtki i zaczął roz­gar­niać narzę­dzia ogro­dowe.

Nagle odsko­czył. Czarny kosmaty pająk tkwił w bez­ru­chu na ogrom­nej sza­rej paję­czy­nie.

Zawa­hał się tylko sekundę i wymie­rzył sta­ranny cios butem.

– Chyba ni­gdy się z tego nie wyle­czę – wyszep­tał.

Wyda­wało mu się, że już dawno poko­nał tę sła­bość, ale lekka gorycz w ustach wska­zy­wała, że jed­nak nie do końca. Jak przez mgłę zoba­czył nie­bie­ski, nie­do­świe­tlony pokój z dzie­ciń­stwa i pra­wie usły­szał prze­raź­liwy krzyk chłopca sto­ją­cego naprze­ciw bru­nat­nej zasłony, po któ­rej powoli sunął tłu­sty pająk… i śmiech dziew­czynki z war­ko­czami. Olga… Ale nie­wy­raźny obraz szybko się roz­pły­nął.

Powró­cił do pracy. Odsta­wił narzę­dzia i otwo­rzył dobrze zama­sko­wane przej­ście do dru­giego, nie­du­żego, wąskiego pomiesz­cze­nia. Zga­sił świa­tło w piw­nicy i zamknął za sobą drzwi. Teraz mógł włą­czyć świa­tło w bun­krze.

Powiódł ręką po murze, wyczuł nie­zau­wa­żalne dla innych zgru­bie­nie i deli­kat­nie prze­su­nął w prawo kamienną narośl. Kiedy usły­szał zgrzyt, pew­nym ruchem przy­cią­gnął do sie­bie wysta­jący kawa­łek ściany.

Cie­kawe – pomy­ślał – tyle lat, a mecha­nizm działa bez zarzutu. Muszę go jed­nak naoli­wić.

Był dumny ze swo­jego pomy­słu, a jesz­cze bar­dziej z jego reali­za­cji. Poprzed­nia, kla­syczna skrytka, mimo że wyko­nana przez fachow­ców, była, jak się póź­niej oka­zało, bar­dziej zawodna. Słu­żyła mu tylko dzie­sięć lat.

Teraz jest dobrze. Bar­dzo dobrze – pomy­ślał.

Scho­wek miał co naj­mniej sie­dem­dzie­siąt cen­ty­me­trów głę­bo­ko­ści i tyle samo sze­ro­ko­ści. Był za to dość niski.

Z wnę­trza wyjął gruby notat­nik w skó­rza­nej opra­wie i z mosięż­nym zam­kiem szy­fro­wym. Usiadł na krze­śle przy stole, nad któ­rym wisiała meta­lowa lampa ze stu­wa­tową żarówką. Otwo­rzył notat­nik na pierw­szej stro­nie. Od góry, w pię­ciu pierw­szych wier­szach, bie­gły grupy pię­cio­cy­fro­wych odręcz­nych zapi­sów, pozo­stała część kartki była jesz­cze nie­za­peł­niona. Z pojem­nika na stole wybrał zwy­kły, dobrze zaostrzony ołó­wek. Wpi­sał numer tele­fonu z ogło­sze­nia w „Sven­ska Dag­bla­det” i dodał do niego pierw­sze dzie­sięć cyfr zapi­sa­nych powy­żej.

Przy­su­nął się do stołu, opu­ścił lampę i zaczął nasłu­chi­wać odgło­sów z zewnątrz.

Po zsu­mo­wa­niu powstał dwu­krot­nie dłuż­szy nowy zestaw cyfr. Na wyklejce okładki notat­nika znaj­do­wał się tezau­rus, który pozwo­lił odczy­tać tekst poprzez przy­pi­sa­nie kolej­nym dwóm cyfrom odpo­wied­niej litery. Powoli wyło­nił się tekst: „5 dni, miej­sce 12”.

Szybko prze­rzu­cił kartki do czer­wo­nej zakładki i spraw­dził, czy pamięć go nie zawo­dzi, choć dobrze pamię­tał miej­sce numer 12 w Visby na Gotlan­dii, które sam przy­go­to­wał.

– Naresz­cie! – wes­tchnął w poczu­ciu zado­wo­le­nia.

Od dłuż­szego już czasu nie otrzy­my­wał ofen­syw­nych zadań ope­ra­cyj­nych, jedy­nie usta­le­niowe czy zabez­pie­cza­jące, choć cza­sami dość skom­pli­ko­wane. Dla­tego już dwu­krot­nie pro­sił Cen­tralę o przy­sła­nie nowych doku­men­tów lega­li­za­cyj­nych. Swoje duń­skie papiery wyko­rzy­sty­wał już wie­lo­krot­nie, toteż za każ­dym kolej­nym razem zwięk­szało się nie­bez­pie­czeń­stwo wpadki.

Się­gnął głę­biej do ciem­nego schowka i wyjął zawi­nięty w naoli­wioną szmatkę pisto­let Wal­ther PP. Roz­wi­nął go, poło­żył na stole i pomy­ślał, że może trzeba go wyczy­ścić. Nie pamię­tał, kiedy robił to ostatni raz. Ni­gdy z niego nie strze­lał. Nie miał emo­cjo­nal­nego sto­sunku do broni. Nawet nie był pewien, czy amu­ni­cja po tylu latach może się jesz­cze do cze­goś przy­dać.

A wła­ści­wie do czego? Cie­kawe, że też się tym nie inte­re­sują – pomy­ślał z prze­ką­sem.

Zawi­nął pisto­let i wło­żył z powro­tem do skrytki. Jed­no­cze­śnie wyjął her­me­tyczną kopertę ze swo­imi doku­men­tami. Spraw­dził je i stwier­dził po raz kolejny, że pasz­port stra­cił już waż­ność. Zaklął. Był pra­wie pewien, że naresz­cie wysłu­chano jego bła­gań i że na Gotlan­dii odbie­rze nowe doku­menty. Od jakie­goś czasu ta sprawa dziw­nie go dener­wo­wała, cho­ciaż zda­rzały się i gor­sze sytu­acje w rela­cjach z Cen­tralą.

No tak! Zro­bił się już ze mnie typowy zgryź­liwy Svens­son! – pomy­ślał z auto­iro­nią.

Tak jak zwy­kle kartkę z roz­szy­fro­waną wia­do­mo­ścią wyrwał z notat­nika i spa­lił w dużej kamien­nej misce. Teraz naj­waż­niej­sza była reali­za­cja zada­nia. Lubił to uczu­cie, wra­że­nie prze­pro­gra­mo­wa­nia. Sta­wał się jakby auto­ma­tem, nie­za­wod­nie pra­cu­jącą maszyną, mecha­nicz­nym cudem daw­nych rze­mieśl­ni­ków, a nie jakimś zapi­sem w pro­gra­mie kom­pu­te­ro­wym.

3

Samo­lot wylą­do­wał w War­sza­wie pięt­na­ście minut przed cza­sem. Pilot poże­gnał się z pasa­że­rami, infor­mu­jąc, że na zewnątrz jest trzy­dzie­ści stopni cie­pła. Roz­wiało się marze­nie Kon­rada o desz­czu i chło­dzie.

Zanim zga­sły sil­niki, w samo­lo­cie zabrzmiały róż­no­barwne sygnały tele­fo­nów komór­ko­wych.

Kon­rad miał dwa ese­mesy. Pierw­szy od Mar­cina – „Cze­kamy” – i drugi od Wil­liama – „W porządku? Ni­gdy wię­cej mie­szanki! Będę za tydzień. OK?”. Zdał sobie sprawę, że zapo­mniał o usta­le­niach, jakie zro­bili z Wil­lia­mem w Dubaju. O koniecz­no­ści pil­nego pod­su­mo­wa­nia sprawy Safira i wypra­co­wa­nia jakiejś nowej kon­cep­cji dal­szego dzia­ła­nia.

Myśl o wyjeź­dzie na Mazury, jesz­cze przed chwilą tak miła, stała się nagle nie­re­alna.

Prze­cież muszę napi­sać raport z wyjazdu, co w opty­mi­stycz­nym warian­cie zaj­mie mi przy­naj­mniej tydzień. Nie zdążę się przy­go­to­wać do dys­ku­sji z Wil­lia­mem, a jesz­cze cze­kają na mnie sprawy bie­żące. Z pew­no­ścią w Wydziale nagro­ma­dziło się ich mnó­stwo… ale dzięki Bogu Sara czuwa nad tym wszyst­kim.

W holu przy­lo­tów nowego ter­mi­nalu na Okę­ciu, w sta­łym, dys­kret­nym miej­scu, cze­kał Mar­cin.

Wysoki, w ciem­nych oku­la­rach za mini­mum pół­tora tysiąca zło­tych, z wło­sami zacze­sa­nymi do tyłu za pomocą potęż­nej dawki żelu i kil­ku­dnio­wym zaro­stem, w gra­na­to­wym gar­ni­tu­rze i bia­łym pod­ko­szulku, wyglą­dał jak gro­te­skowy szpieg macho z kosz­mar­nego snu reży­sera pol­skich seriali sen­sa­cyj­nych. Tak się ubrać potra­fił tylko on.

Swoim wido­kiem roz­ba­wił Kon­rada, tym bar­dziej że on sam przy­po­mi­nał teraz Jeffa Cor­wina, poszu­ki­wa­cza przy­gód z kanału Ani­mal Pla­net. Ni­gdy się głę­biej nie zasta­na­wiał, czy to arty­styczna dusza zmu­sza Mar­cina do tych meta­mor­foz, czy też pró­buje on w ten spo­sób wabić kobiety, co prze­cież i tak przy­cho­dziło mu łatwo.

– Witam w ojczyź­nie, sze­fie – rzu­cił Mar­cin na powi­ta­nie i zało­żył oku­lary na czoło jak wło­ski żigo­lak. Wziął od Kon­rada ple­cak i skie­ro­wał się pro­sto do wyj­ścia. – Sara czeka przed ter­mi­na­lem… wia­domo, tu jest zakaz pale­nia – dodał, co było oczy­wi­ste, bo Sara paliła nie­ustan­nie, jed­nak w miarę moż­no­ści sta­rała się prze­strze­gać zaka­zów.

Na zewnątrz było wyjąt­kowo duszno.

Sara stała przy popiel­niczce. Na widok Kon­rada uśmiech­nęła się pogod­nie.

– Naresz­cie jesteś! Stę­sk­ni­li­śmy się za tobą… Jak lot? – zapy­tała z teatral­nym gry­ma­sem, gdy Kon­rad objął ją po przy­ja­ciel­sku. – Czuję i widzę, że tro­chę męczący… Szkoda, że nie dopa­dli­ście tego Safira, ale nie martw się, mamy nowe infor­ma­cje na jego temat. Nie prze­sła­łam ich, bo wyma­gają wery­fi­ka­cji. Sam zresztą oce­nisz. Poza tym to nie takie pilne… ale cie­kawe! – mówiła z szyb­ko­ścią kara­binu maszy­no­wego. – Schu­dłeś! Ładna opa­le­ni­zna! – dorzu­ciła, tak­su­jąc go wzro­kiem.

Wsie­dli do gra­na­to­wego volks­wa­gena touarega zapar­ko­wa­nego w garażu.

– Jedziemy do domu… Kabaty? – zapy­tał Mar­cin z waha­niem.

– A ty myśla­łeś, że dokąd, do roboty? Jedziemy do domu! – odpo­wie­dział Kon­rad.

– Sorry, sze­fie, ale Sara mówiła, że numer dwa od rana dopy­tuje się o szefa. Czy już szef przy­le­ciał… i takie tam. Dla­tego pomy­śla­łem, że… – Urwał w pół zda­nia.

– O co cho­dzi, Saro? – zapy­tał spo­koj­nie Kon­rad. – Prze­cież zna­li­ście ter­min mojego powrotu. Nie poin­for­mo­wa­łaś go?

Był abso­lut­nie pewny, że Sara powia­do­miła numer dwa, czyli zastępcę szefa Agen­cji do spraw ope­ra­cyj­nych, pod­puł­kow­nika Lecha Zabłoc­kiego, z powodu zwa­li­stej syl­wetki powszech­nie zwa­nego Cięż­kim. Od razu zro­zu­miał, że ten chce go widzieć – choć raczej nie w spra­wie Karola – bo jak zwy­kle ma kło­poty z pod­ję­ciem jakiejś decy­zji. Przy­zwy­czaił się już do tego, ale ukry­wał cha­rak­ter i nie­kom­pe­ten­cję Cięż­kiego przed młod­szymi ofi­ce­rami, by nie szko­dzić dodat­kowo i tak już zszar­ga­nemu auto­ry­te­towi służb spe­cjal­nych.

– Oczy­wi­ście, że go poin­for­mo­wa­łam! – odpo­wie­działa sucho Sara, patrząc przez okno. – Jak wrócę do Cen­trali, to zadzwo­nię i powiem, że jesteś zmę­czony po podróży i będziesz jutro o dzie­sią­tej. No, chyba że Ciężki wyzna­czy inny ter­min… A może sam teraz do niego zadzwoń i zamel­duj, że już jesteś – dodała tro­chę ofi­cjal­nie, choć dobrze wie­działa, że tego nie zrobi.

Przez sie­dem lat prze­ko­pała z nim świat od Kam­czatki do Bośni, od Archan­giel­ska do Mom­basy i znała go na tyle dobrze, by mieć pew­ność, że jego sza­cu­nek dla cią­gle zmie­nia­ją­cych się i cza­sem przy­pad­ko­wych prze­ło­żo­nych był w isto­cie sza­cun­kiem dla kraju, przy­ja­ciół i sie­bie samego.

Kon­rad nie zare­ago­wał i było to dla niej oczy­wi­ste.

Mar­cin ostro pro­wa­dził potęż­nego touarega z widoczną rado­ścią dużego dziecka. Kon­rad nie lubił takiej zabawy, ale mu na nią pozwa­lał, przy­naj­mniej do pierw­szego upo­mnie­nia. Teraz jed­nak sta­nęli w nie­koń­czą­cym się korku na skrzy­żo­wa­niu Poleczki i Puław­skiej i Mar­cin cier­piał.

– Byłam dwa tygo­dnie temu w twoim miesz­ka­niu. Umy­łam lodówkę, bo jak zwy­kle zapo­mnia­łeś ją opróż­nić przed wyjaz­dem. Trzeba było wie­trzyć całe miesz­ka­nie po makreli, która wyglą­dała, jakby ją ktoś ubrał we wło­chaty zie­lony kożuch. Smród nie­mi­ło­sierny! – Sara zmie­niła temat. – Mar­cin wysa­dzi mnie przy skle­pie, a cie­bie zawie­zie do domu. Ja tym­cza­sem zro­bię zakupy. Co chcesz do jedze­nia? – zapy­tała.

– Cokol­wiek! – odpo­wie­dział.

Czuł się tro­chę nie­swojo za każ­dym razem, gdy inni, a w szcze­gól­no­ści pod­władni, wyświad­czali mu jaką­kol­wiek przy­sługę. Ale godził się na to. Tłu­ma­czył sobie, że żyją w związku, który nie jest tylko zwy­kłą przy­jaź­nią, i takie gesty są czymś natu­ral­nym, co wiąże ich emo­cjo­nal­nie, bo prze­cież w tym zawo­dzie nie można rzą­dzić za pomocą roz­ka­zów i pole­ceń. Może to tro­chę cyniczne – jak uwa­żał – ale wszy­scy świa­do­mie się na to godzą. Wię­cej! Chcą i potrze­bują tego, bo to odruch samo­obronny przed ciemną stroną ich codzien­nego życia w Wydziale Spe­cjal­nym Q Agen­cji Wywiadu.

To lek­kie, podobne do wstydu skrę­po­wa­nie czuł zawsze wtedy, gdy Sara robiła dla niego o jeden krok wię­cej, niż było to nor­mal­nie potrzebne.

Uczu­cie to towa­rzy­szyło mu od czasu, gdy wyszedł ze szpi­tala w Sara­je­wie i zro­zu­miał, że żyje dzięki niej. Do dzi­siaj nie potra­fił pojąć, jak ta dziew­czyna zdo­łała wycią­gnąć go nie­przy­tom­nego z pło­ną­cego domu, z kulą w nodze, i dowieźć do odle­głego o pięć­dzie­siąt kilo­me­trów Sara­jewa. Ile­kroć pro­sił ją o szcze­góły tam­tych wyda­rzeń, odpo­wia­dała z uśmie­chem: „Zanio­słam cię na rękach, sze­fie”.

Za tę i za wiele innych akcji Sara cie­szyła się uzna­niem wszyst­kich ofi­ce­rów, któ­rzy z nią pra­co­wali i znali jej doro­bek. Dla­tego tak naprawdę to ona liczyła się naj­bar­dziej w Wydziale Q, a nie kapi­tan Marek Belik, któ­rego przy­niósł jeden z zakrę­tów histo­rii.

Sara paliła kolej­nego papie­rosa, wydmu­chi­wała dym przez lekko uchy­lone okno samo­chodu i nie widziała, że Kon­rad na nią patrzy. Nie widziała, ale zawsze potra­fiła wyczuć na sobie czyjś wzrok.

Wró­ciła z zaku­pami i wło­żyła je do lodówki. Mar­cin sie­dział w kuchni i prze­glą­dał stary numer „Poli­tyki”.

– Zaraz jedziemy! Musisz odpo­cząć – zarzą­dziła zde­cy­do­wa­nie, wcho­dząc do pokoju, gdzie roz­pa­ko­wy­wał się Kon­rad. – Zapalę jesz­cze papie­rosa… na bal­ko­nie… chodź ze mną! Chcę ci coś powie­dzieć – mówiąc to, spoj­rzała na Mar­cina.

Usie­dli w słońcu na bal­ko­nie, a Kon­rad opu­ścił mar­kizę.

– Posłu­chaj… – zaczęła – dzieje się coś dziw­nego. Wydział Bez­pie­czeń­stwa Wewnętrz­nego pro­wa­dzi docho­dze­nie, praw­do­po­dob­nie w spra­wie Mar­cina. Nie mam naj­mniej­szego poję­cia, o co cho­dzi, wiem tylko, że wzy­wali go już kilka razy. Pró­bo­wa­łam z nim roz­ma­wiać, ale unika odpo­wie­dzi i baga­te­li­zuje sprawę. Jestem pewna, że dostał pole­ce­nie, by nic nam nie mówić. To go męczy! Widać jak na dłoni… znasz Mar­cina… Mam też wra­że­nie, że od pew­nego czasu tro­chę się zmie­nił, jakby się cze­goś wsty­dził. Zaczyna mnie to wszystko iry­to­wać, wiesz prze­cież, w jakich ope­ra­cjach w tej chwili uczest­ni­czy. Koń­czy przy­go­to­wa­nia przed wyjaz­dem do Afga­ni­stanu, a to trudna i nie­bez­pieczna akcja, wymaga kon­cen­tra­cji i opa­no­wa­nia. To ja ją nad­zo­ruję, to mój pomysł, moja kon­cep­cja i moje decy­zje. – Sara mówiła szybko, cicho i z głę­boką deter­mi­na­cją. – Mar­cin jest w wyraź­nym stre­sie… i boję się, że może popeł­nić błąd. Nie powinno być żad­nych nie­do­po­wie­dzeń! Ale nie chcia­łam na niego naci­skać i pomy­śla­łam, że zacze­kam na cie­bie.

Nagle zmie­niła ton i zaczęła mówić spo­koj­nie, Kon­rad jed­nak zda­wał sobie sprawę, że takie dwu­znaczne sytu­acje dzia­łają na nią wyjąt­kowo iry­tu­jąco.

– I jesz­cze coś – kon­ty­nu­owała. – Roz­ma­wia­łam z Beli­kiem, pyta­łam go wprost, o co cho­dzi z Mar­ci­nem. Zupeł­nie zlek­ce­wa­żył sprawę, a prze­cież wiesz, że szef WBW jest jego kum­plem. I wła­śnie to mnie zasta­no­wiło! On musi wie­dzieć, o co cho­dzi, ale ukrywa to przede mną, mimo że jestem prze­ło­żoną Mar­cina. – Zga­siła nie­do­pa­lo­nego papie­rosa, co jasno ozna­czało, że jest wście­kła.

– Nie dener­wuj się. Jutro zajmę się tą sprawą – powie­dział uspo­ka­ja­jąco Kon­rad.

Sara zawsze prze­ja­wiała nad­wraż­li­wość na punk­cie lojal­no­ści i zaufa­nia – i nic dziw­nego, bo sama była uczciwa wobec firmy i przy­ja­ciół. Ale nie do końca rozu­miała – lub nie chciała tego zaak­cep­to­wać – że ist­nieje też szara strefa życia wywiadu. Kon­rad takie sprawy zawsze brał na sie­bie, bo chciał chro­nić Wydział przed demo­ra­li­za­cją, teraz jed­nak zro­zu­miał, że na dłuż­szą metę to nie ma sensu. Sara jest zbyt inte­li­gentna, by tego nie widzieć, i już na tyle doświad­czona, że powinna sama się zmie­rzyć z tymi pro­ble­mami – pomy­ślał Kon­rad.

– Jeżeli jest tak, jak mówisz, to naj­praw­do­po­dob­niej sprawa nie doty­czy Mar­cina, tylko Wydziału… może jakiejś naszej sprawy lub kogoś z kie­row­nic­twa. – Zasta­no­wił się przez moment. – Pew­nie mnie, bo, jak widzisz, zajęli się Mar­ci­nem pod­czas mojej nie­obec­no­ści, a szef prze­cież powi­nien o wszyst­kim wie­dzieć… Mogli na mnie zacze­kać. – Zro­bił krótką prze­rwę i po chwili zasta­no­wie­nia rzu­cił już bar­dziej zde­cy­do­wa­nie: – Czuję, o co tu cho­dzi! Ludzie z WBW są wię­cej niż lojalni wobec kie­row­nic­twa, to wia­domo, ale mają zero doświad­cze­nia i kom­pe­ten­cji. Naj­lep­szy dowód, że od razu wyczu­łaś, że coś się dzieje. Może to wła­śnie w tej spra­wie numer dwa chce mnie pil­nie widzieć… Jed­nego jestem pewien: to nie doty­czy cie­bie… nie doty­czy też Belika, z oczy­wi­stych powo­dów. W spra­wach zawo­do­wych Belik jest na przy­zwo­itym pozio­mie, ale ni­gdy nie będzie jed­nym z nas i dobrze o tym wie. Jest już u nas rok, nic sam nie zro­bił, nic nie wymy­ślił i cały czas cho­dzi za naszymi ple­cami do Cięż­kiego… Wiem o tym! Prze­cież muszą o czymś roz­ma­wiać! O czym?! – Kon­rad zdał sobie sprawę, że chyba się zaga­lo­po­wał. – Nie dener­wuj się, Saro. My wiemy dobrze, że nie mamy nic do ukry­cia i że nie popeł­ni­li­śmy żad­nych błę­dów, a błąd w sztuce jest zawsze do obrony.

W rze­czy­wi­sto­ści Kon­rad wie­dział, że nowe kie­row­nic­two Agen­cji Wywiadu, zgod­nie zresztą z panu­jącą w kraju atmos­ferą i nowymi wzo­rami, używa WBW jako oręża do zała­twia­nia swo­ich spraw.

Zawsze tak było, ale tak źle jak teraz to jesz­cze ni­gdy. Wśród kie­row­nic­twa poja­wiają się pierw­sze symp­tomy kom­pleksu Angle­tona1, a to zaczyna już być groźne – pomy­ślał Kon­rad.

Wie­dział, że mimo ofi­cjal­nych zapew­nień Gene­rała, jakoby liczyły się tylko kom­pe­ten­cje zawo­dowe, trzy lata jego służby w wywia­dzie PRL dys­kwa­li­fi­kują wszyst­kie następne i to, co w tym cza­sie zro­bił. Nie czuł żalu, wie­dział, że będzie musiał wkrótce odejść. To jedna z naszych pol­skich para­noi i doty­czy nie tylko wywiadu. Miał poczu­cie zawo­dowego speł­nie­nia i satys­fak­cję, że przy­go­to­wał takich ofi­ce­rów jak Sara, Lutek czy Mar­cin, któ­rzy są nadzieją pol­skich służb spe­cjal­nych, a co naj­waż­niej­sze – jego towa­rzy­szami broni i jedy­nymi przy­ja­ciółmi.

Geh­len2 miał wię­cej szczę­ścia – pomy­ślał z sar­ka­zmem.

– Będziesz roz­ma­wiał z Mar­ci­nem? – zapy­tała Sara, wsta­jąc.

– Nie! Po co? – ock­nął się Kon­rad. – Nie teraz… nie chcę go sta­wiać w nie­zręcz­nej sytu­acji. Zoba­czymy, co sam zrobi – odpo­wie­dział bez emo­cji, bo nie pierw­szy raz spo­ty­kał się z podobną sytu­acją.

– Zbie­raj się, Mar­cin. Jedziemy! Trzeba dać sze­fowi odpo­cząć! – powie­działa Sara gło­śno, sto­jąc już w przed­po­koju.

Mar­cin pode­rwał się tak gwał­tow­nie, że aż prze­wró­cił krze­sło.

– Zacze­kaj, Saro. O czymś zapo­mnia­łem. – Kon­rad wró­cił do pokoju i wyjął z ple­caka nie­dużą paczkę. – To pre­zent! Dla cie­bie… kupi­łem go na suku w Sanie. Ręczna robota. Mam nadzieję, że ci się spodoba.

Wyjęła z opa­ko­wa­nia inkru­sto­wany mie­dziany dzba­nu­szek.

– Piękny! Dzię­kuję! Pamię­ta­łeś o mnie… to miłe! – powie­działa to tak ser­decz­nie, jak tylko potra­fiła, i poca­ło­wała go w poli­czek.

Gdy wycho­dzili, Kon­rad wyszep­tał Mar­ci­nowi do ucha:

– Zrób coś ze sobą, to nie jest twój styl!

Zmru­żył oko, pokrę­cił głową i wło­żył mu do kie­szeni wore­czek z her­batą imbi­rową.

4

Drogę do Visby prze­ćwi­czył wcze­śniej wie­lo­krot­nie, więc nie musiał się spe­cjal­nie przy­go­to­wy­wać. Prawdę mówiąc, znał ją na pamięć.

Do Nynäshamn, skąd odcho­dził prom na Gotlan­dię, udał się kolejką pod­miej­ską z prze­siadką w Västerhaninge. Zajęło mu to pół­to­rej godziny. Mógł oczy­wi­ście jechać samo­cho­dem, ale trwa­łoby to znacz­nie dłu­żej.

Może gdyby… Ingrid! Przy oka­zji poje­cha­li­by­śmy na Fårö, na spa­cer wzdłuż rau­ków3 – prze­mknęło mu przez myśl.

Cza­sami zabie­rał ją na takie wyjazdy. Dla niej to były tylko jego dele­ga­cje albo mniej lub bar­dziej spon­ta­niczne wycieczki. Ni­gdy niczemu się nie dzi­wiła i przyj­mo­wała wszyst­kie jego pomy­sły jak coś natu­ral­nego.

Do Visby dopły­nął szyb­kim pro­mem SF 1500 linii Desti­na­tion Gotland w ciągu trzech godzin i dwu­dzie­stu minut. Pod­czas podróży obej­rzał film, lecz nie pró­bo­wał nawet wczuć się w jego akcję i teraz nie potra­fiłby nawet powie­dzieć, o co w nim cho­dziło. Morze było sil­nie wzbu­rzone, więc po pół­go­dzi­nie pomruk sil­ni­ków zaczął dzia­łać usy­pia­jąco.

Nie lubił szyb­kich pro­mów.

W bufe­cie, gdzie za jedyne towa­rzy­stwo miał ponu­rego har­ley­owca, zjadł klop­siki z sałatką ziem­nia­czaną. Zanim wcze­snym popo­łu­dniem zszedł z promu, krótko podzi­wiał z gór­nego pokładu piękny widok śre­dnio­wiecz­nego Visby, któ­rego mury miej­skie zawsze koja­rzyły mu się z Car­cas­sonne, gdzie był z Ingrid w 1963 albo 1964 roku.

Z promu zszedł wprost na ulicę Färjeleden. Minął po lewej stro­nie port jach­towy, nad któ­rym koły­sało się na sil­nym wie­trze kil­ka­dzie­siąt meta­lo­wych masz­tów. Wokół niósł się ostry dźwięk ude­rza­ją­cych o nie sta­lo­wych linek.

Skrę­cił lekko w prawo i jesz­cze przez chwilę szedł wąskimi ulicz­kami. Porywy sie­ką­cego desz­czem zim­nego wia­tru, zupeł­nie nie­ty­po­wego dla Gotlan­dii o tej porze roku, pró­bo­wały wyrwać mu z ręki duży czarny para­sol.

Szedł pro­sto do dobrze zna­nego mu hotelu Cla­rion Wisby na Strand­ga­tan 6, który stał tuż obok portu, lecz już w obrę­bie murów miej­skich, i utrzy­many był w stylu śre­dnio­wiecz­nego zajazdu.

Dostał jed­no­oso­bowy pokój z oknem wycho­dzą­cym na port widoczny nad pej­za­żem stro­mych czer­wo­nych dachów oko­licz­nych kamie­ni­czek.

Wziął szybki prysz­nic. Wło­żył koszulę i spodnie, po czym wycią­gnął się na łóżku przy­kry­tym szarą narzutą. Potrze­bo­wał teraz kilku minut relaksu, zanim pój­dzie na spa­cer. Do miej­sca, które zawsze odwie­dzał, kiedy był na Gotlan­dii.

Nie­da­leko od murów obron­nych, na wschód, stoi nie­duży kamienny krzyż. Z tru­dem już można odczy­tać wykuty na nim napis: „Roku Pań­skiego 1361 Goci wpa­dli w ręce Dunów. Świeć, Panie, nad ich duszą”. Ten napis i to miej­sce maso­wego mordu doko­na­nego na miesz­kań­cach Gotlan­dii miały dla niego szcze­gólne zna­cze­nie.

Zło­żył pod krzy­żem kupioną po dro­dze czer­woną gotlandzką różę i wyszep­tał: „Pamię­tam o tobie, Olgo”. Spę­dził tam dwie, może trzy minuty i tą samą drogą wró­cił do hotelu.

W restau­ra­cji zjadł lekką kola­cję i resztę dnia spę­dził w pokoju, czy­ta­jąc kolejną książkę Petera Englunda – tym razem był to Nie­zwy­cię­żony. Nawet nie zauwa­żył, kiedy zasnął.

Rano wstał w wyjąt­kowo dobrym nastroju, jak zwy­kle o pią­tej trzy­dzie­ści, i przed szó­stą był już gotowy. Wło­żył sto­no­wane pista­cjowe spodnie chino, pod­ko­szu­lek, grubą białą koszulę z koł­nie­rzy­kiem na guziki i żeglar­skie buty firmy Green-Red. Wia­trówkę na zamek bły­ska­wiczny wziął w rękę.

Miał jesz­cze czas do hote­lo­wego śnia­da­nia, wysta­wia­nego o szó­stej. Posta­no­wił zatem obej­rzeć miej­sce, które było celem jego przy­jazdu. Wcze­śniej pla­no­wał, że zrobi to po śnia­da­niu, ale pro­gnoza pogody na ten dzień, zamiesz­czona w „Sven­ska Dag­bla­det”, nie zapo­wia­dała niczego dobrego.

Zanim ruszył, posie­dział jesz­cze chwilę, wygod­nie roz­party, w sty­lowo urzą­dzo­nym ogro­dzie zimo­wym, pró­bu­jąc dostrzec niebo przez szklany dach.

Miej­sce, które miał odwie­dzić, odda­lone było od hotelu o zale­d­wie trzy­sta metrów. Szło się tam sze­roką jak na Visby Strand­ga­tan lub labi­ryn­tem wąskich zauł­ków i przejść, by dotrzeć w końcu do roz­le­głego parku, gdzie tutejsi miesz­kańcy i tury­ści obcho­dzą czerw­cowy Mid­som­mar. O tej porze dnia było to jesz­cze odludne miej­sce.

Nie­zwy­kłe… jak dobrze pamię­tali o wybo­rze odpo­wied­niej pory roku – pomy­ślał z zado­wo­le­niem Hans Jor­gen­sen.

Więk­szą część parku zaj­mo­wał ogród bota­niczny, a w nim, obok ruin małego romań­skiego kościoła Świę­tego Olafa, stała nie­duża altana spo­wita gęstym listo­wiem dzi­kiego wina. Było szaro i mimo że słońce już dawno wze­szło, nie dawało się okre­ślić, która może być godzina.

Na pobli­skiej Stu­den­tal­len, bie­gną­cej wzdłuż wewnętrz­nej strony murów, poja­wili się nie­liczni prze­chod­nie. Pomy­ślał, że na pro­me­na­dzie nad morzem musi wiać jesz­cze moc­niej. Uważ­nie obser­wo­wał oko­licę i sta­rał się zacho­wy­wać jak typowy star­szy pan na poran­nym spa­ce­rze.

Intu­icja, a może raczej suma zespo­lo­nych zmy­słów, pod­po­wia­dała mu, że wszystko jest w porządku. Nie zauwa­żył niczego nie­po­ko­ją­cego.

Spo­koj­nym, wyraź­nie zre­lak­so­wa­nym kro­kiem wró­cił do hotelu tą samą drogą, nie­znacz­nie tylko ją mody­fi­ku­jąc.

Coraz licz­niejsi prze­chod­nie przy­po­mi­nali, że dzień wstał już na dobre. I cho­ciaż słońca nie było, to deszcz rów­nież prze­stał padać.

Wyszedł z hotelu koło połu­dnia. Na początku krą­żył wąskimi, krę­tymi ulicz­kami sta­rego mia­sta. Impro­wi­zo­wał, potra­fił to robić, czuł, jakby miał to we krwi. Doświad­cze­nie i pew­ność sie­bie budo­wały w nim spo­kój i wewnętrzną rów­no­wagę. Był skon­cen­tro­wany jak sza­chi­sta, który ma przed sobą słab­szego prze­ciw­nika i wie, że wygra.

Przy­sta­wał przed witry­nami, zatrzy­mał się, by zawią­zać but lub wyrzu­cić chu­s­teczkę. Wyko­rzy­sty­wał każde natu­ralne miej­sce, które pozwa­lało mu na obser­wa­cję oto­cze­nia. Nie­liczni prze­chod­nie nie wzbu­dzali jego podej­rzeń. Mecha­nizm wewnętrz­nej samo­kon­troli pra­co­wał na naj­wyż­szych obro­tach, ryt­micz­nie i pew­nie.

Od wyj­ścia z hotelu minęło około czter­dzie­stu pię­ciu minut. Nie musiał się spie­szyć ani tym bar­dziej spraw­dzać czasu, by wła­ści­wie zre­ali­zo­wać to, co zapla­no­wał. Musiał jed­nak być pewny, że zrobi to bez­piecz­nie.

Wyszedł z wąskiej uliczki na Store Torg i wszedł do kawiarni, jed­nej z nie­licz­nych czyn­nych o tej porze w mie­ście.

Był jedy­nym gościem, wybrał miej­sce przy oknie, z któ­rego miał widok na cały duży plac, kamienny szkie­let kościoła po lewej, schod­kową fasadę śre­dnio­wiecz­nego budynku z napi­sem „Gutekällaren” i rząd zapar­ko­wa­nych samo­cho­dów. Zawsze go dener­wo­wało, że wła­dze mia­sta godzą się na par­ko­wa­nie wozów na naj­ład­niej­szym placu.

Zaczął padać deszcz. Prze­je­chał zmok­nięty rowe­rzy­sta i prze­szła para sta­rusz­ków sku­lona pod wiel­kim sza­rym para­so­lem. Przez następne dwa­dzie­ścia minut na placu poja­wiło się kilka naj­wy­raź­niej zupeł­nie przy­pad­ko­wych osób.

Poczuł się pew­nie. Wie­dział już, że nikt go nie śle­dzi. Posta­no­wił, że prze­czeka deszcz i dopiero potem ruszy dalej. Wypił dwie fili­żanki kawy i poroz­ma­wiał ze śnia­dym wła­ści­cie­lem lokalu.

Po pół­go­dzi­nie prze­stało padać i nie­mal od razu poja­wiły się słabe pro­mie­nie słońca. Wyszedł z kawiarni i skrę­cił w lewo, stromo pod górę, w Sant Drot­tens­ga­tan. Zatrzy­mał się na chwilę przed wystawą jubi­lera, skąd miał dobry widok w dół na drogę, którą prze­szedł.

– Czy­sto, czy­sto, czy­ściu­teńko – powie­dział pół­gło­sem z wyraź­nym zado­wo­le­niem.

Robiło się coraz sło­necz­niej i zza chmur prze­świe­cały już inten­syw­nie nie­bie­skie frag­menty mor­skiego nieba. Klu­czył jesz­cze chwilę ulicz­kami w pobliżu murów i oglą­dał wystawy skle­pów, coraz bar­dziej skra­ca­jąc odle­głość od miej­sca prze­zna­cze­nia. Ściany domów ginęły wśród cięż­kich kiści czer­wo­nych gotlandz­kich róż.

Poczu­cie bez­pie­czeń­stwa spo­wo­do­wało, że przez chwilę pozwo­lił sobie na mimo­wolne roz­luź­nie­nie i utratę czuj­no­ści. Skar­cił się natych­miast za ten prze­jaw bez­tro­ski. Wolał nie myśleć, jak jego brak pro­fe­sjo­na­li­zmu mógł się odbić na karie­rze Carla.

Dotarł do Bramy Wschod­niej. Na placu, przed wej­ściem na stare mia­sto, krę­ciło się już wielu tury­stów. Wszedł do pobli­skiego lokalu Ali’s Kiosk & Grill.

O tej porze roku w Visby mało kto tu zaglada. Świet­nie! – pomy­ślał.

Był sam. Usiadł w rogu sali, by mieć na oku wej­ście do lokalu. Zjadł sałatkę z rukoli i wypił lek­kie piwo. Zajęło mu to trzy­dzie­ści minut i w tym cza­sie nikt nie wszedł do środka. Uznał, że sytu­acja doj­rzała już na tyle, że powi­nien przy­stą­pić do reali­za­cji zada­nia.

Ścieżką wzdłuż murów obron­nych udał się do Bramy Pół­noc­nej, przez którą mógł wejść do parku, a potem do ogrodu bota­nicz­nego. Nie pomy­ślał jed­nak, że po desz­czu ścieżka będzie grzą­ska, i mocno zabło­cił buty. Był za to tro­chę zły na sie­bie, ale szedł dalej. Zaczął nawet przy­spie­szać kroku, chciał mieć to już za sobą, jak naj­szyb­ciej, a może bar­dziej chciał wie­dzieć, co tam jest!

Napię­cie i stres ostat­nich kil­ku­na­stu godzin dawały już o sobie znać i przez moment pomy­ślał, że nie może nad sobą zapa­no­wać.

– To prze­cież nor­malne – uspo­koił się.

Poczuł dreszcz prze­bie­ga­jący po ple­cach. Miał wra­że­nie, że myśli mu ucie­kają. Frag­menty wspo­mnień i wra­żeń zaczęły się mie­szać. Prze­stra­szył się, że za chwilę zacznie biec, a prze­cież nie mógł tego zro­bić.

Przy­po­mniał sobie, jak mały Carl, w krót­kich spoden­kach i ze łzami w oczach, nie chciał się usta­wić do zdję­cia.

Prze­szedł przez Bramę Pół­nocną i znów zna­lazł się w obrę­bie murów. Po kil­ku­dzie­się­ciu metrach przez niską żela­zną furtkę wszedł do parku. Spo­koj­nym, wyćwi­czo­nym kro­kiem prze­mie­rzał asfal­towe alejki. Minął młodą kobietę z wóz­kiem, pochło­niętą roz­mową przez tele­fon komór­kowy. Nikogo wię­cej nie zauwa­żył.

Po kil­ku­na­stu minu­tach zbli­żył się do altany. Jesz­cze raz się zatrzy­mał, pod­cią­gnął skar­petkę i zlu­stro­wał oto­cze­nie. Czuł lek­kie stę­że­nie mię­śni. Wszedł do środka i po pra­wej stro­nie, na wyso­ko­ści głowy, zoba­czył zawie­szoną żółto-zie­loną kulę, która wyglą­dała jak pokarm dla pta­ków.

Dooobrze! Wszystko w porządku! Teraz szybko i dokład­nie… – pomy­ślał, nieco uspo­ko­jony tym wido­kiem.

Wycią­gnął z kie­szeni kurtki czarne skó­rzane ręka­wiczki i szybko je wło­żył. Zde­cy­do­wa­nym ruchem, może tro­chę zbyt ner­wowo, zerwał kulę. Roz­darł ją i wyjął ze środka małą czarną tulejkę, którą zaci­snął mocno w dłoni.

Nagle po dru­giej stro­nie altany usły­szał zbli­ża­jące się szybko kroki. Poczuł ucisk w żołądku i na chwilę znie­ru­cho­miał. Nic nie widział. Deli­kat­nie roz­su­nął gęste liście pokry­wa­jące altanę i zauwa­żył syl­wetkę śmie­cia­rza w nie­bie­skim kom­bi­ne­zo­nie. To był zły znak i Hans nie mógł opa­no­wać wście­kło­ści.

Wró­cił do hotelu, naru­sza­jąc zasady bez­pie­czeń­stwa, ale to nie­spo­dzie­wane spo­tka­nie wytrą­ciło go z rów­no­wagi, czym sam był zasko­czony.

Zamknął drzwi od wewnątrz i zabez­pie­czył łań­cusz­kiem. Usiadł za biur­kiem. Ostroż­nie zła­mał u nasady szklaną tulejkę. Wyjął z niej cen­ty­me­trowy papie­rowy rulo­nik i roz­wi­nął deli­kat­nie.

Kartkę w cało­ści wypeł­niały pię­cio­cy­frowe liczby wyso­ko­ści dwóch mili­me­trów. Kan­tem dłoni roz­pro­sto­wał papier i poło­żył na nim szybkę, którą przy­wiózł ze sobą. Tezau­rus znał na pamięć i mógł roz­szy­fro­wać tekst prędko i bez­błęd­nie. W miarę jak zesta­wiał litery, na jego twa­rzy coraz wyraź­niej poja­wiało się zdu­mie­nie. Cze­goś podob­nego już dawno nie robił!

Zdzi­wił się nawet tro­chę, dla­czego on, ale poczu­cie satys­fak­cji i roz­luź­nie­nie z łatwo­ścią stłu­miły te myśli. Cze­kała go prze­cież cie­kawa podróż.

Nauczył się pro­stego tek­stu na pamięć, ale dla pew­no­ści zro­bił kilka kodo­wa­nych nota­tek. Dopiero potem zdał sobie sprawę, że w instruk­cji nie ma ani słowa o jego nowych doku­men­tach.

Zaklął.

5

Posta­no­wiła, że dzi­siaj położy się wcze­śniej. Była zmę­czona kie­ro­wa­niem Wydzia­łem pod nie­obec­ność Kon­rada. Dla­tego tro­chę ją dotknęło, że wyra­ził się pozy­tyw­nie o umie­jęt­no­ściach Belika. Ona naj­le­piej wie­działa, że ten facet nie ma zie­lo­nego poję­cia o ofen­syw­nym wywia­dzie ope­ra­cyj­nym, o ope­ra­cjach spe­cjal­nych. Przy­cho­dził do niej ze wszyst­kim, z każ­dym pyta­niem, z każdą sprawą, a doku­menty trzeba było po nim cią­gle popra­wiać. Ale był kum­plem Cięż­kiego, zastępcy szefa Agen­cji!

Sara ukry­wała tro­chę nie­kom­pe­ten­cję Belika, żeby chro­nić Kon­rada. Miał tyle spraw na gło­wie. Cza­sami był tak wybu­chowy i nie­obli­czalny, że mógł nawet nie zauwa­żyć, iż szko­dzi sobie samemu.

Kon­rad Wol­ski – mniej­sza o to, jak brzmiało jego praw­dziwe nazwi­sko – był naj­waż­niej­szą osobą w jej życiu, które, jeśli nie liczyć krót­kiego dzien­ni­kar­skiego epi­zodu, zwią­zała z wywia­dem. Rok wcze­śniej zakoń­czyła luźny zwią­zek z pochop­nie odświe­żoną sym­pa­tią ze szkoły śred­niej. Od tego czasu nie miała życia pry­wat­nego, a jej cały świat kon­cen­tro­wał się wokół pracy i dzie­lił na swo­ich i obcych.

W wywia­dzie ope­ra­cyj­nym słu­żyła już trzy­na­ście lat i też nie nazy­wała się Kor­ska. Nie miało to zresztą żad­nego zna­cze­nia. Nazwi­sko to ostat­nia rzecz, jaka iden­ty­fi­kuje ofi­cera wywiadu.

Kiedy roz­po­czy­nała współ­pracę z Kon­ra­dem, miała już swoje osią­gnię­cia, poważne wer­bunki agen­tury na Wscho­dzie. Dopiero jed­nak przy nim poczuła smak odpo­wie­dzial­no­ści za trudne i nie­bez­pieczne ope­ra­cje. W gro­nie naj­bliż­szych opo­wia­dała cza­sami, jak to wszystko się zaczęło.

Sie­dem lat temu, gdy wró­cił do Pol­ski po kilku latach pracy gdzieś za wschod­nią gra­nicą, Wydział Q jesz­cze nie ist­niał. Ni stąd, ni zowąd Kon­rad poja­wił się w ówcze­snym Wydziale XX, który uzna­wała za obszar swo­jej wyłącz­nej domi­na­cji.

Czę­sto widy­wali się na kory­ta­rzu. Ale Kon­rad ni­gdy nie mówił jej „dzień dobry” ani nie zwra­cał na nią spe­cjal­nej uwagi. Uznała go więc za zaro­zu­mia­łego gbura i palanta. I nie pomo­gło mu nawet to, że był naj­przy­stoj­niej­szy, nie tylko na tym kory­ta­rzu. Któ­re­goś dnia wezwał ją ówcze­sny szef Wydziału, który znał Kon­rada jesz­cze z nie­słusz­nych cza­sów PRL, i zapy­tał, czy chcia­łaby z nim pra­co­wać. Odpo­wie­działa, nie­mal krzy­cząc: „Ni­gdy! Z takim cha­mem?!”.

Szef zapro­po­no­wał jej wtedy układ: „Popra­cuj mie­siąc z Kon­ra­dem. Jeśli po tym cza­sie na­dal będziesz uwa­żała, że to palant i gbur, wyco­fam cię natych­miast”.

– Ni­gdy już do niego nie przy­szłam – koń­czyła zwy­kle swoją histo­ryjkę, któ­rej nie znał tylko Kon­rad.

Podo­bał jej się także jako męż­czy­zna, cho­ciaż potra­fiła to zręcz­nie masko­wać. Musiał się podo­bać rów­nież innym kobie­tom. Miał swój ory­gi­nalny styl, i w stroju, i w zacho­wa­niu, nie­moż­liwy do sko­pio­wa­nia. Wysoki, może nawet za bar­dzo, o wyćwi­czo­nej szczu­płej syl­wetce, z czar­nymi wło­sami z nie­znaczną domieszką sre­bra i sinym zaro­ście, nawet rano.

Sara widziała jego zdję­cia z cza­sów, gdy miał dwa­dzie­ścia pięć, trzy­dzie­ści lat, i ni­gdy nie zamie­ni­łaby go na tę wcze­śniej­szą wer­sję. Podo­bało jej się też samo imię. Nie wie­dzieć czemu dosko­nale paso­wało do jego śród­ziem­no­mor­skiej urody, cho­ciaż miała uza­sad­nione powody, by uwa­żać, że to raczej semicki typ. To był jedyny Kon­rad, jakiego kie­dy­kol­wiek spo­tkała, i cza­sem bała się, że może natra­fić na innego.

Ufała mu bez­gra­nicz­nie, bo po latach znała go lepiej, niż on sam sie­bie, i wie­działa, jaki jest naprawdę. Spra­wiało jej satys­fak­cję, że pra­cuje z czło­wie­kiem, któ­rego ofi­ce­ro­wie darzą praw­dzi­wym sza­cun­kiem.

W spra­wach zawo­do­wych był zdolny do nie­zwy­kłych czy­nów, pomy­słowy i nie zawsze wystar­cza­jąco cier­pliwy. W spra­wach oso­bi­stych, małych spra­wach dnia codzien­nego, nie­za­radny jak dziecko. Zupeł­nie tego nie zauwa­żał. Zawsze wyglą­dał na skon­fun­do­wa­nego, gdy zorien­to­wał się, że mu poma­gała. A ona prze­cież zarzą­dzała całym sys­te­mem „opieki spe­cjal­nej nad sze­fem”, który obej­mo­wał pra­wie wszyst­kich ofi­ce­rów Wydziału Spe­cjal­nego Q, o czym Kon­rad rów­nież nie miał poję­cia. Robili to z przy­jem­no­ścią i peł­nym odda­niem, bo każdy z nich zali­czył już z sze­fem ostrą robotę za gra­nicą i wie­dział, że może na niego liczyć, na jego doświad­cze­nie i przy­jaźń. Dla nich nie miało zna­cze­nia, że był w wywia­dzie PRL, cho­ciaż wszy­scy przy­szli do służby już po 1990 roku.

Sara Kor­ska miała za sobą początki dobrze zapo­wia­da­ją­cej się kariery dzien­ni­kar­skiej. Począt­kowo w pra­sie niszo­wej, która szybko oka­zała się tubą pol­skich nacjo­na­li­stów. Współ­pracę zakoń­czyła, nie pobie­ra­jąc nawet wyna­gro­dze­nia. Potem pra­co­wała przez rok w „Rzecz­po­spo­li­tej” i jakiś czas w „Gaze­cie Wybor­czej”. Szybko jed­nak zorien­to­wała się, że ten zawód nie daje ocze­ki­wa­nej satys­fak­cji, nie sta­wia przed nią wyzwań, a była wtedy znacz­nie bar­dziej naiwną ide­alistką, niż jest teraz. Zgło­siła się wów­czas jako wolon­ta­riuszka do pracy w obo­zach dla uchodź­ców w Suda­nie. Otrzy­mała już przy­dział, gdy prze­czy­tała w gaze­cie ogło­sze­nie o nabo­rze do Agen­cji Wywiadu.

Praca w wywia­dzie była jak przej­ście do świata nowych war­to­ści, praw­dzi­wej przy­jaźni. Mimo że na co dzień obcu­jesz tam z bru­dami, sam musisz pozo­stać czy­sty.

Zaufała po raz pierw­szy męż­czyź­nie, star­szemu o dzie­więć lat. Powie­działa mu o sobie wszystko już na samym początku zna­jo­mo­ści, kiedy czuła, że potrze­buje opieki, i ni­gdy potem się na nim nie zawio­dła.

Tyle lat! Cza­sami ogar­niał ją strach, gdy pomy­ślała, że może go zabrak­nąć. Wtedy, jak na fil­mie w HD, prze­wi­jały się w jej pamięci obrazy z Bośni, kiedy przez pięć kilo­me­trów cią­gnęła go w nocy, nie­przy­tom­nego, na spa­ce­rówce do pierw­szego poste­runku wojsk ONZ w Zenicy i nikt nie chciał jej pomóc. Pamię­tała strach, omdle­wa­jące od wysiłku ręce i wła­sny krzyk odbi­ja­jący się od pustych domów.

Teraz była zła na sie­bie, że znów przy­wo­łała te wspo­mnie­nia przed snem, i zła­pała się na tym, że zda­rza jej się to coraz czę­ściej. Jak jakiś zły znak, zła wróżba.

6

Moskwa, paź­dzier­nik 1939

– Towa­rzy­szu Zaru­bin, przy­stąp­cie do refe­ro­wa­nia. Ocze­ku­jemy od was jasnego przed­sta­wie­nia sprawy. Jeste­ście doświad­czo­nym, inte­li­gent­nym ofi­ce­rem wywiadu, więc liczymy, że wasza infor­ma­cja pozwoli nam wycią­gnąć wła­ściwe wnio­ski. Nie muszę wam chyba mówić, że sprawa pol­ska ma teraz dla kie­row­nic­twa par­tii i oso­bi­ście towa­rzy­sza Sta­lina nad­zwy­czajne zna­cze­nie. Zawsze miała, ale teraz ma szcze­gól­nie! – zakoń­czył swoje lekko pate­tyczne przy­wi­ta­nie Ław­rien­tij Beria.

Nie ocze­ki­wał na reak­cję Zaru­bina. Znał go słabo i trudno mu było pole­gać na opi­nii Jeżowa, ale krą­żące na Łubiance opo­wie­ści o wyjąt­ko­wym pro­fe­sjo­na­li­zmie i stos dono­sów, które nazy­wały go bez­względ­nym, gru­biań­skim i nie­obli­czal­nym karie­ro­wi­czem, w zupeł­no­ści wystar­czały. Lubił wła­śnie takich, nie zno­sił ide­owych cze­ki­stów.

Beria sie­dział za dłu­gim sto­łem, nakry­tym zie­lo­nym suk­nem, pośrodku trzy­oso­bo­wej komi­sji kie­row­nic­twa NKWD. Patrzył Zaru­bi­nowi pro­sto w oczy i obra­cał w pal­cach ostro zatem­pe­ro­wany ołó­wek.

W sali wisiała chmura papie­ro­so­wego dymu i cho­ciaż nie było to małe pomiesz­cze­nie, Zaru­bin, kiedy tylko wszedł, zdał sobie sprawę, że pierw­sze trzy mózgi NKWD musiały tutaj spę­dzić już dłuż­szy czas.

Sądzą, że wie­dzą, co trzeba robić! – pomy­ślał pewny sie­bie. Zoba­czymy, jak poznają szcze­góły. Prze­cież ani Beria, ani kie­row­nic­two INO4 nie mieli nawet czasu zapo­znać się szcze­gó­łowo z tema­tem. I to jesz­cze potrwa. Zaję­cie zachod­niej Ukra­iny i Bia­ło­rusi pla­no­wane było prze­cież od dawna. Plan awa­ryjny, nad któ­rym tak się napra­co­wa­łem, po odej­ściu Jeżowa i jego ludzi zagi­nął. Stało się zatem bar­dzo… bar­dzo… dobrze, nie ma doku­men­tów! – roz­wa­żał z poczu­ciem satys­fak­cji. Jeżow jesz­cze żyje, ale to już pew­nie tylko kwe­stia dni. Czyli… towa­rzy­sze… teraz ja będę pocią­gał za sznurki, a to w tych cza­sach i przy tym sze­fie prze­pustka do prze­trwa­nia. Obu­dzili się nagle! I to oso­bi­ście towa­rzysz Sta­lin! A więc? Dosko­nale! – skon­sta­to­wał ze szcze­rym sza­cun­kiem dla sie­bie major bez­pie­czeń­stwa pań­stwo­wego Wasi­lij Michaj­ło­wicz Zaru­bin, cze­ki­sta z dzie­więt­na­sto­let­nim sta­żem i ręką wręcz stwo­rzoną do nagana.

Sie­dział teraz na krze­śle wypro­sto­wany, tak by poka­zać wzo­rowo skro­jony i dopa­so­wany mun­dur. Dbał o wygląd i wyma­gał tego samego od pod­wład­nych.

Ostre jesienne słońce wpa­dało przez duże brudne okno i świe­ciło Zaru­bi­nowi pro­sto w oczy. Z tru­dem powstrzy­my­wał gry­mas i nie mógł dostrzec twa­rzy człon­ków komi­sji, sie­dzą­cych sze­re­giem, ple­cami do okna – trzech postaci, które spra­wiały wra­że­nie ponu­rego sądu gra­ni­to­wych, bez­dusz­nych cieni.

Jak sąd trój­kowy – pomy­ślał Zaru­bin i zasta­no­wił się, czy to może być śmieszne. Nie wąt­pił, że jest obser­wo­wany, ale nie widział tego. Widział nato­miast Berię, a przede wszyst­kim jego pince-nez, jakby pokryte mgłą, poru­sza­jące się nie­zau­wa­żal­nie w takt odde­chu, i krą­żący w pal­cach ołó­wek.

Czuł się jak aktor na sce­nie i ta rola bar­dzo mu odpo­wia­dała. Jako ofi­cer wywiadu miał to we krwi. Umie­jęt­ność odgry­wa­nia spon­ta­nicz­nych i zapla­no­wa­nych maestrii, jak to okre­ślał, była jego mocną stroną i sły­nął z tego wśród ofi­cerów i prze­ło­żo­nych. Z powo­dze­niem wyko­rzy­sty­wał tę swoją tajną broń, reali­zu­jąc zada­nia dla dobra Kraju Rad, ale rów­nież na wła­sne potrzeby. Trudno nawet powie­dzieć, co było waż­niej­sze, bo w obu przy­pad­kach stawką było prze­trwa­nie.

Wstęp Berii Zaru­bin przy­jął z satys­fak­cją i potrak­to­wał jako dobry znak. Sam jed­nak ni­gdy się nie zasta­na­wiał, czy jest inte­li­gentny. To sztuka mani­pu­la­cji i inspi­ra­cji były jego naj­moc­niej­szymi atu­tami. Spraw­dziły się szcze­gól­nie w 1937 roku. Naj­in­te­li­gent­niejsi jako pierwsi dostali kulę w łeb. Jemu się udało, lecz od tego czasu musiał się mieć na bacz­no­ści, choć nie­okre­ślony, wiszący w powie­trzu zapach nad­cho­dzą­cej wojny odsu­wał to ryzyko coraz bar­dziej. Tacy jak on są teraz na wagę złota, a nie­wielu ich zostało!

Jako Wielki Mani­pu­la­tor zawsze potra­fię zna­leźć wła­ściwą drogę i wyjść z kło­po­tów – powta­rzał w głębi duszy Zaru­bin i miał pod­stawy, by tak o sobie myśleć.

Po chwili mil­cze­nia, jak aktor przed dekla­ma­cją, otwo­rzył leżącą przed nim czer­woną teczkę i wyjął z niej plik zapi­sa­nych odręcz­nie kar­tek.

– Towa­rzy­szu prze­wod­ni­czący, towa­rzy­sze – roz­po­czął spo­koj­nym, wyraź­nym, dobrze akcen­to­wa­nym gło­sem, sie­dząc sztywno w pozy­cji służ­bo­wej. – Sytu­acja ope­ra­cyjna na kie­runku pol­skim po pierw­szym wrze­śnia jest trudna, jak to można okre­ślić, albo ina­czej, trudna do okre­śle­nia… Wymaga szcze­gó­ło­wych obja­śnień i, jak sądzę, naj­le­piej będzie… towa­rzy­szu prze­wod­ni­czący… jeśli zacznę refe­ro­wać sprawę od powsta­nia Wydziału Pol­skiego Depar­ta­mentu S i przed­sta­wię pro­ces budo­wa­nia jego modus ope­randi aż do chwili obec­nej. Pozwoli to na lep­sze zro­zu­mie­nie, z jakimi pro­ble­mami i wyzwa­niami, nie pomi­ja­jąc natu­ral­nie nie­wąt­pli­wych suk­ce­sów, spo­tkał się radziecki wywiad nie­le­galny w byłej bia­łej Pol­sce. Poru­szać będę, z oczy­wi­stych powo­dów, przede wszyst­kim te aspekty naszej aktyw­no­ści, które doty­czą tere­nów zaję­tych obec­nie przez Rze­szę Nie­miecką.

Zaczerp­nął powie­trza.

– Wkro­cze­nie Armii Czer­wo­nej na zachod­nią Ukra­inę i Bia­ło­ruś prak­tycz­nie zakoń­czyło dzia­łal­ność wywia­dow­czą na tym tery­to­rium, i to, muszę wyraź­nie pod­kre­ślić, z powo­dze­niem. W związku z wzię­ciem do nie­woli masy pol­skich ofi­ce­rów, urzęd­ni­ków, inte­li­gen­tów i opa­no­wa­niem waż­nych ośrod­ków admi­ni­stra­cyj­nych otwie­rają się przed nami ogromne, choć trudne jesz­cze do jed­no­znacz­nej oceny, moż­li­wo­ści na przy­szłość – kon­ty­nu­ował Zaru­bin tro­chę sztyw­nym i urzę­do­wym języ­kiem. – Powrócę do tej kwe­stii w dal­szej czę­ści swo­jego refe­ratu.

Nie posłu­gi­wał się notat­kami, mówił płyn­nie z pamięci.

– Na posie­dze­niu Polit­biura trzy­dzie­stego stycz­nia tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego roku przed­sta­wiony został znany towa­rzy­szom raport kie­row­nic­twa INO, rela­cjo­nu­jący i jed­no­cze­śnie oce­nia­jący stan pro­wa­dzo­nych wów­czas dzia­łań wywia­dow­czo-ope­ra­cyj­nych. Wyraźne wytyczne Polit­biura i oso­bi­ście towa­rzy­sza Sta­lina zobo­wią­zy­wały nas, ówcze­sne OGPU5, do zde­cy­do­wa­nego zin­ten­sy­fi­ko­wa­nia pracy wywia­dow­czej. Doty­czyły mię­dzy innymi państw sąsia­du­ją­cych, w tym oczy­wi­ście bia­łej Pol­ski. Byłem wów­czas mło­dym ofi­ce­rem i prze­by­wa­łem we Fran­cji, gdzie orga­ni­zo­wa­łem naszą nie­le­galną rezy­den­turę, ale dzięki zaufa­niu par­tii i kie­row­nic­twa od początku uczest­ni­czy­łem w opra­co­wa­niu pro­gramu pionu S, mają­cego reali­zo­wać dyrek­tywę – powie­dział Zaru­bin bez cie­nia skrom­no­ści. – Kie­row­nic­two INO pod­jęło decy­zję, by w celu mak­sy­mal­nie efek­tyw­nej reali­za­cji wytycz­nych towa­rzy­sza Sta­lina zde­cy­do­wa­nie roz­bu­do­wać pracę z pozy­cji rezy­den­tur nie­le­gal­nych, o czym towa­rzy­sze wie­dzą.

Zaru­bin pró­bo­wał skra­cać dystans, jaki dzie­lił go od komi­sji, a szcze­gól­nie od Berii.

– Dotych­cza­sowe wyniki pracy wywia­dow­czej, pro­wa­dzo­nej z pozy­cji naszych przed­sta­wi­cielstw czy bez­po­śred­nio z pozy­cji ZSRR, pod­dane zostały przez towa­rzy­sza Sta­lina uza­sad­nio­nej kry­tyce. Zatem cię­żar odpo­wie­dzial­no­ści spadł na nas, czyli pion S, który poka­zał już wcze­śniej, że ta nowa metoda pracy wywia­dow­czej ma przy­szłość. Daje nad­zwy­czaj dobre rezul­taty, ale wymaga sto­sun­kowo dużej pracy, którą trzeba wło­żyć w przy­go­to­wa­nie nie­le­gała… Co naj­waż­niej­sze, bur­żu­azyjne służby spe­cjalne, w szcze­gól­no­ści kontr­wy­wiad, wciąż pra­cują na pozio­mie z okresu Wiel­kiej Wojny… może z wyjąt­kiem Nie­miec i w jakimś sen­sie byłej Pol­ski. Brak im ela­stycz­no­ści i otwar­to­ści na nowe idee, dla­tego tę walkę wygry­wamy – cią­gnął Zaru­bin.

– Towa­rzy­szu majo­rze, do rze­czy! – ode­zwał się zde­cy­do­wa­nie szef INO NKWD Paweł Michaj­ło­wicz Fitin, ale Zaru­bin się tym nie prze­jął, bo wie­dział, że Beria lubi poli­tyczne wstępy.

– Idea świa­to­wej rewo­lu­cji, uzna­nie świata pracy i postępu dla Kraju Rad – kon­ty­nu­ował – spo­wo­do­wały masowy napływ rewo­lu­cjo­ni­stów goto­wych oddać życie w walce z bur­żu­jami i kapi­ta­li­zmem. Tajne oddziały w par­tiach komu­ni­stycz­nych, kie­ro­wane przez znaną nam jed­nostkę w Komin­ter­nie, spraw­dziły się dosko­nale, dostar­cza­jąc kan­dy­da­tów na nie­le­ga­łów. Spo­śród nich wybra­li­śmy bry­lanty, które, jak to się mówi, pod­le­gały dal­szej obróbce. Z dzie­się­ciu kan­dy­da­tów warunki speł­niał jeden, a wyma­ga­nia wciąż pod­no­si­li­śmy. Wyniki pracy Depar­ta­mentu S od tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego roku do dzi­siaj są wię­cej niż zachę­ca­jące. Doty­czy to pla­so­wa­nia ofi­ce­rów tego pionu i roz­bu­dowy rezy­den­tur na tere­nie Anglii, Fran­cji, Nie­miec, Włoch i wielu innych kra­jów. Nasze dzia­ła­nia w tym zakre­sie refe­ro­wa­łem szcze­gó­łowo poprzed­nio, ale w wielu wąt­kach, któ­rych wów­czas nie poru­szy­łem, wiążą się one ze sprawą pol­ską.

Zaru­bin zaj­rzał do swo­ich nota­tek. Zauwa­żył, że Fitin otwiera leżący przed nim zeszyt i zaczyna coś noto­wać. Nie znał go jesz­cze dobrze, cho­ciaż znał pra­wie wszyst­kich cze­ki­stów, żywych i mar­twych, jak mówił. Fitin był czło­wie­kiem z zewnątrz, nowym. Miał dopiero trzy­dzie­ści dwa lata, o jede­na­ście mniej niż Zaru­bin, i jesz­cze się uczył. Rezul­tat swo­ich dotych­cza­so­wych spo­tkań z Fiti­nem Zaru­bin oce­nił jako pozy­tywny. Ostroż­nie dodatni, bo nie wie­dział jesz­cze, jak ułożą się rela­cje nowego szefa INO z Berią, który znał się dobrze na służ­bach, ale słabo na wywia­dzie, a Fitin był inte­li­gentny i szybko robił postępy.

Wygląda na to, że Paweł Michaj­ło­wicz ma przed sobą przy­szłość – zasta­na­wiał się Zaru­bin, nie prze­ry­wa­jąc wystą­pie­nia. Po czy­stce sprzed dwóch lat i w obli­czu nie­ja­snych per­spek­tyw jego nomi­na­cja musiała być głę­boko prze­my­ślana. Z pew­no­ścią była to decy­zja Sta­lina, nie ma wąt­pli­wo­ści, ale jaka naprawdę jest pozy­cja Berii, nikt nie wie. Ozna­cza to mimo wszystko, że Beria nie powi­nien już czuć się tak pew­nie. Fitin to zupeł­nie nowa postać, nie­mal zni­kąd, jakiś redak­tor pisma dla koł­choź­ni­ków… a ma zaufa­nie Polit­biura. Będzie więc potrze­bo­wał doświad­czo­nego i lojal­nego współ­pra­cow­nika, towa­rzy­sza Zaru­bina! Myśl ta spra­wiła mu nie­spo­dzie­waną przy­jem­ność.

Uznał, że skoń­czył ostrożny występ dla Berii. Teraz musi się skon­cen­tro­wać. Będzie mówił do Fitina.

– Plan budowy nie­le­gal­nej rezy­den­tury pionu S w Pol­sce uzna­li­śmy za jedno z prio­ry­te­to­wych zadań. Kraj ten miał i zawsze będzie mieć szcze­gólne zna­cze­nie dla naszych inte­re­sów stra­te­gicz­nych. Sytu­acja wewnętrzna w Pol­sce po woj­nie dwu­dzie­stego roku i budowa pań­stwa bur­żu­azyj­nego to czas budze­nia się sil­nego anty­bol­sze­wi­zmu. Kle­ry­kalny nacjo­na­lizm Pola­ków sta­no­wił poważną prze­szkodę w roz­woju par­tii komu­ni­stycz­nej. Musie­li­śmy się zatem oprzeć na mniej­szo­ściach naro­do­wych, co de facto było pół­środ­kiem i w pew­nym stop­niu obró­ciło się prze­ciwko nam. Nie doce­ni­li­śmy anty­se­mi­ty­zmu Pola­ków. Woj­skowo-bur­żu­azyjne rządy w Pol­sce skie­ro­wały ostrze swo­ich służb spe­cjal­nych przede wszyst­kim prze­ciwko ZSRR. I trzeba obiek­tyw­nie przy­znać, że stwo­rzyły, w porów­na­niu z innymi pań­stwami, nad­zwy­czaj sprawne służby, tak zwany Oddział Drugi Sztabu Gene­ral­nego.

Zaru­bin tylko dla pozoru zaglą­dał do nota­tek.

– Jeżeli dodać do tego jesz­cze fakt, że Pol­ska stała się sie­dzibą wszel­kiej maści rene­ga­tów bia­łej Rosji, to sytu­acja w tym kraju jest szcze­gólna i wciąż stwa­rza zagro­że­nie dla naszego bez­pie­czeń­stwa. Pol­skie służby bli­sko współ­pra­co­wały z Fran­cu­zami i Bry­tyj­czy­kami, miały kon­takty nawet z Japoń­czy­kami, wiemy o tym. Kie­runki naszego zain­te­re­so­wa­nia Pol­ską od tysiąc dzie­więć­set dwu­dzie­stego dru­giego roku ule­gały zmia­nie. Do tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego czwar­tego udało nam się w wystar­cza­ją­cym stop­niu spe­ne­tro­wać śro­do­wi­ska bia­łych emi­gran­tów i tym samym zneu­tra­li­zo­wać ich wyko­rzy­sta­nie przez pol­ski wywiad, zwłasz­cza że Polacy musieli skon­cen­tro­wać się w więk­szym stop­niu na sytu­acji w Niem­czech, co trwało aż do wybu­chu wojny.

Fitin zaczął się krę­cić na krze­śle, więc Zaru­bin pomy­ślał, że lepiej przejść do kon­kre­tów.

– Nasze rezy­den­tury nie­le­galne w Euro­pie Zachod­niej osią­gnęły nad­zwy­czaj dobre rezul­taty w uzy­ski­wa­niu dostępu do kodów i szy­frów dyplo­ma­tycz­nych, co pozwo­liło naszemu radio­wy­wia­dowi na kon­trolę kore­spon­den­cji więk­szo­ści państw zachod­nich. Nie­stety, tak dobrych wyni­ków nie udało się osią­gnąć wzglę­dem Nie­miec i Pol­ski.

– Towa­rzy­szu Zaru­bin – ode­zwał się nagle dziw­nym, nie­na­tu­ral­nym gło­sem Beria i nie pod­no­sząc wzroku, mówił dalej: – Rozu­miem, że jeste­ście zaprzy­jaź­nieni z Andrie­jem. Czy to, co powie­dzie­li­ście przed chwilą, ma na celu jego obronę?

Zaru­bin zdrę­twiał. Nie spo­dzie­wał się takiej reak­cji, ale ton głosu Berii nie paso­wał do pyta­nia. Stra­cił na chwilę orien­ta­cję. Nie mógł zro­zu­mieć, o co cho­dzi.

– As naszego wywiadu nie­le­gal­nego, Andriej, czyli Dmi­trij Alek­san­dro­wicz Bystro­lo­tow, prze­cho­dzi od pew­nego czasu pro­ce­durę spraw­dze­niową – cią­gnął Beria. – Myślę, że komi­sja wery­fi­ka­cyjna, która ma oce­nić jego dzia­łal­ność na Zacho­dzie, zain­te­re­suje się rów­nież waszą opi­nią. Dobrze, że już przy­naj­mniej znamy jej zarys. Nie­zwy­kłe suk­cesy Andrieja w spra­wie ofe­ren­tów Gio­van­niego de Ry, Erne­sta Oldhama i innych wyma­gają szcze­gó­ło­wego zba­da­nia. To prawda, że uzy­skane od nich szy­fry oraz kody wło­skie i bry­tyj­skie oka­zały się nie­zwy­kle pomocne w pracy naszego dekryp­tażu. Andriej nie jest jed­nak ofi­ce­rem i ma dosyć pokrętną oso­bo­wość, zatem trudno oce­nić, gdzie zaczy­nają się u niego fan­ta­zjo­wa­nie i impro­wi­za­cja i czy przy­pad­kowo nie gra­ni­czą jesz­cze z naiw­no­ścią – pro­wa­dził spo­koj­nie swój wywód Beria.

Zaru­bin od razu zro­zu­miał, że szef NKWD zna dobrze sprawę Bystro­lo­towa, a jego cichy, uspo­ka­ja­jący ton nie wróży niczego złego, tym bar­dziej że Andriej sie­dzi już od ponad roku. Ina­czej dawno byłoby po nim – pomy­ślał.

– Naiwny fan­ta­sta, agent natursz­czyk – cią­gnął Beria. – Nawet gdyby był naj­in­te­li­gent­niej­szy i na śmierć oddany spra­wie Związku Radziec­kiego, w star­ciu z Bry­tyj­czy­kami ma małe szanse. Anglicy, obok Niem­ców, są naszym głów­nym prze­ciw­ni­kiem, wie­cie o tym dobrze. Sztukę inspi­ra­cji i dez­in­for­ma­cji opa­no­wali per­fek­cyj­nie i Andriej może być ich ofiarą. Są też bez­względni, a to nie wszyst­kim tak dobrze wycho­dzi… – powie­dział z prze­ką­sem, a Fitin lekko obró­cił głowę i spoj­rzał na niego z nie­do­wie­rza­niem – jak nam! – dokoń­czył Beria z pełną powagą i dodał: – Ale naj­le­piej wycho­dzi nam inspi­ra­cja i dez­in­for­ma­cja. Zada­niem komi­sji jest wyja­śnić, czy Bystro­lo­tow kie­ro­wał Oldha­mem, czy też Bry­tyj­czycy kie­ro­wali Bystro­lo­towem, czy błąd popeł­nił Andriej, czy może Cen­trala, a może było jesz­cze ina­czej. Nie zakła­damy winy umyśl­nej, nato­miast wina nie­umyślna ma w zawo­dzie wywia­dowcy tak wiele odmian, że mało kto z zewnątrz zdaje sobie z tego sprawę, i jest nie mniej, a cza­sami bar­dziej nie­bez­pieczna niż umyślna. Nie­praw­daż? – Spoj­rzał z zacie­ka­wie­niem na Fitina. – Sprawą Bystro­lo­towa inte­re­suje się oso­bi­ście towa­rzysz Sta­lin – zakoń­czył krótko.

Zaru­bin był zasko­czony, że Beria wypo­wiada się o Andrieju w tak łagodny spo­sób. Miał dziwne uczu­cie, że Dmi­trij prze­żyje. Był nawet zado­wo­lony, że Beria sam roz­wi­nął wątek Bystro­lo­towa, bo w swoim wystą­pie­niu chciał się powo­łać na uzy­skane od niego infor­ma­cje. Zatem ma roz­wią­zane ręce, bo, jak widać, śledz­two naj­praw­do­po­dob­niej zmie­rza do wyka­za­nia inspi­ra­cji Angli­ków, a jego sprawa się z tym nie łączy.

Lubił i sza­no­wał Dmi­trija za jego nie­by­wały natu­ralny szpie­gow­ski talent, dzięki któ­remu nie musiał koń­czyć spe­cjal­nych szkół, by zre­ali­zo­wać zada­nie. Nie był prze­cież ofi­ce­rem, lecz agen­tem, inte­li­gent­nym i eks­cen­trycz­nym, a to bar­dzo czę­sto nie podoba się sze­fom z par­tyj­nej nomi­na­cji, bez ele­men­tar­nej zna­jo­mo­ści języ­ków i kul­tury Zachodu.

Zaru­bin myślał tak też o sobie, ale w odróż­nie­niu od szcze­rego i tro­chę naiw­nego Dmi­trija potra­fił posłu­gi­wać się swo­imi umie­jęt­no­ściami jak nie­bez­piecz­nym orę­żem. Był prze­cież ofi­ce­rem. Zachę­cony teraz postawą Berii, posta­no­wił nieco zmie­nić sche­mat swo­jego wystą­pie­nia.

– Tajna sek­cja Komu­ni­stycz­nej Par­tii Pol­ski, zgod­nie z wytycz­nymi Komin­ternu, wyty­po­wała w tysiąc dzie­więć­set dwu­dzie­stym ósmym roku trzech towa­rzy­szy do pracy w pio­nie wywiadu nie­le­gal­nego. Wszy­scy ukoń­czyli z dobrymi wyni­kami Uni­wer­sy­tet Mniej­szo­ści Naro­do­wych imie­nia Mar­chlew­skiego i zostali skie­ro­wani do OGPU pod pseu­do­ni­mami: „Sosna”, towa­rzysz Arnold Krantz, „Jura”, towa­rzysz Jakub Szulc, i „Lana”, towa­rzyszka Mira Ski­bi­niecka. Dwaj pierwsi są pocho­dze­nia żydow­skiego, Lana – bia­ło­ru­skiego. Dobór naro­do­wo­ściowy był efek­tem uzgod­nień taj­nej sek­cji Komin­ternu i kie­row­nic­twa OGPU. Rów­nież w mojej oce­nie należy mieć ogra­ni­czone zaufa­nie do osób naro­do­wo­ści pol­skiej – stwier­dził Zaru­bin.

– Czy nie zapo­mnie­li­ście o czymś, towa­rzy­szu Zaru­bin? – wtrą­cił z prze­ką­sem Beria. – Zapo­mnie­li­ście, kto jest ojcem zało­ży­cie­lem naszej służby?!

Zaru­bin spu­ścił wzrok, ale Beria nie cze­kał na jego reak­cję. Wie­dział, co Zaru­bin miał na myśli, i uwa­żał dokład­nie tak samo.

– Na prze­ło­mie tysiąc dzie­więć­set dwu­dzie­stego ósmego i dwu­dzie­stego dzie­wią­tego roku cała trójka została prze­rzu­cona do Pol­ski – cią­gnął major. – Dla Sosny i Jury spo­rzą­dzono doku­menty na oby­wa­teli pol­skich pocho­dze­nia nie­miec­kiego. Obaj rze­czy­wi­ście pocho­dzą z zachod­niej Pol­ski, nie­gdyś pod pano­wa­niem Nie­miec. Legenda dla nich została opra­co­wana w naj­drob­niej­szych szcze­gó­łach: Sosna przed­się­biorca, Jura ary­sto­krata, nato­miast Lana, Polka, dzien­ni­karka. Pochwa­lić trzeba tajną sek­cję KPP za dobre przy­go­to­wa­nie legendy dla naszych ludzi i pomoc w ich adap­ta­cji śro­do­wi­sko­wej w Pol­sce – pod­kre­ślił Zaru­bin. – Głów­nym zada­niem Sosny i Jury było dotar­cie do krę­gów woj­sko­wych Pol­ski, nato­miast Lana miała się zająć sfe­rami poli­tycz­nymi. W szcze­gól­no­ści zale­żało nam na uzy­ska­niu dostępu do Oddziału Dru­giego Sztabu Gene­ral­nego.

Zaru­bin zaczął teraz czę­ściej zaglą­dać do nota­tek.

– W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym pierw­szym roku Sosna zwer­bo­wał do współ­pracy Wła­dy­sława Koliń­skiego, wów­czas kapi­tana Woj­ska Pol­skiego. Otrzy­mał on kryp­to­nim „Saxon”. Był szlach­ci­cem, można nawet powie­dzieć, że ary­sto­kratą. Pocho­dził z rodziny o sil­nych anty­ro­syj­skich tra­dy­cjach. Jego dzia­dek został powie­szony w cza­sie pol­skiego powsta­nia tysiąc osiem­set sześć­dzie­sią­tego trze­ciego roku, Saxon uczest­ni­czył w woj­nie tysiąc dzie­więć­set dwu­dzie­stego roku w tak zwa­nych puł­kach wiel­ko­pol­skich, zna­nych ze zbrodni prze­ciw żoł­nie­rzom radziec­kim. Koliń­ski był zago­rza­łym zwo­len­ni­kiem soju­szu pol­sko-nie­miec­kiego prze­ciw ZSRR i pod­czas spo­tkań pry­wat­nych dosyć swo­bod­nie wyra­żał swoje poglądy.

Prze­rwał na chwilę.

– No tak, Koliń­ski pocho­dzi z Pozna­nia – powie­dział pół­gło­sem, prze­glą­da­jąc notatki, po czym już gło­śno kon­ty­nu­ował: – Był agre­sywny, aro­gancki, próżny, bez­kom­pro­mi­sowy, miał prze­rost ambi­cji, duże długi oraz sła­bość do kobiet. Brał udział w zama­chu majo­wym i nale­żał potem do bli­skiego grona mar­szałka Pił­sud­skiego.

Zaru­bin poczuł, że jest jakby w tran­sie. Nie widział roz­mów­ców, tylko myśli, jak obrazy, w ide­al­nym porządku prze­su­wały mu się przed oczami.

– Sosna zwer­bo­wał go pod flagą nie­miecką nad­zwy­czaj łatwo. Do dzi­siaj zapewne Koliń­ski jest prze­ko­nany, że pra­cuje dla Niem­ców. Wrócę do tej sprawy nieco póź­niej – powie­dział.

– Co to zna­czy „nad­zwy­czaj łatwo”, towa­rzy­szu Zaru­bin? Może­cie to wyja­śnić? – zapy­tał Fitin.

Zaru­bin spo­dzie­wał się tego pyta­nia.

– Saxon przed wer­bun­kiem został wyjąt­kowo dobrze roz­pra­co­wany. Wie­dzie­li­śmy o nim pra­wie wszystko. Zresztą otwar­cie pro­nie­miec­kie poglądy wypo­wia­dało w tym cza­sie wielu ofi­ce­rów z krę­gów zwią­za­nych z Pił­sud­skim. Pod­su­mo­wu­jąc, można w skró­cie powie­dzieć, że Saxon jakby cze­kał na wer­bu­nek, choć oczy­wi­ście nie był ofe­ren­tem. Już po dru­gim spo­tka­niu z Sosną zade­kla­ro­wał ide­owe podej­ście do soju­szu z Niem­cami, oczy­wi­ście wsparte poważną kwotą pie­nię­dzy. W rze­czy­wi­sto­ści jest on zwy­czaj­nym hipo­krytą. Licząc się z moż­li­wo­ścią pod­sta­wie­nia nam Saxona przez pol­ski kontr­wy­wiad, prze­pro­wa­dzi­li­śmy wobec niego dwie… – Zaru­bin spoj­rzał w notatki – nie, trzy dobrze zapla­no­wane kom­bi­na­cje spraw­dze­niowe, które dały jed­no­znacz­nie nega­tywny wynik. Po ugrun­to­wa­niu wer­bunku Sosna pole­cił Saxo­nowi zde­cy­do­wane wyci­sze­nie jego otwar­cie pro­nie­miec­kich zacho­wań i gene­ral­nie powstrzy­ma­nie się od dekla­ra­cji poli­tycz­nych, co ten wyko­nał bez zastrze­żeń. Prze­szedł różne szcze­ble kariery woj­sko­wej. Ostat­nie sta­no­wi­sko pia­sto­wał w Głów­nym Inspek­to­ra­cie Woj­ska Pol­skiego jako kon­tro­ler w stop­niu puł­kow­nika, stan na sier­pień tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku. Przy­dział mobi­li­za­cyjny: Sztab Naczel­nego Wodza.

Zaru­bin był auten­tycz­nie prze­ko­nu­jący i spra­wiał wra­że­nie zado­wo­lo­nego z przej­rzy­sto­ści swo­ich słów.

– W ciągu ośmiu lat Saxon prze­ka­zał nam sze­reg waż­nych danych doty­czą­cych pla­nów mobi­li­za­cyj­nych, dys­lo­ka­cji jed­no­stek, uzbro­je­nia Woj­ska Pol­skiego i innych. Szcze­gól­nie war­to­ściowe były infor­ma­cje o sta­nie armii pol­skiej w pasie wschod­nim, wysoko oce­nione przez nasz Sztab Gene­ralny i oso­bi­ście towa­rzy­sza Sta­lina. Sosna otrzy­mał za to spe­cjalne podzię­ko­wa­nia kie­row­nic­twa par­tii.

– Jak rozu­miem, Saxon przez tyle lat nie zorien­to­wał się, dla kogo pra­cuje – wtrą­cił spo­koj­nie Fitin. – Jeżeli tak było, to chwała dla Sosny, ale jak uza­sad­nia­li­śmy nasze zain­te­re­so­wa­nie infor­ma­cjami doty­czą­cymi ZSRR? I dru­gie pyta­nie: czy ist­nieje moż­li­wość odkry­cia przed Saxo­nem, kto jest rze­czy­wi­ście jego part­ne­rem?

Beria się oży­wił i wpa­try­wał w Zaru­bina przez swoje pince-nez.

– Nie sądzę, byśmy w ogóle mogli sta­wiać sprawę w ten spo­sób – odparł szybko, zde­cy­do­wa­nym gło­sem Zaru­bin, bo od razu zauwa­żył, że Fitin jesz­cze słabo rozu­mie, na czym polega filo­zo­fia wywiadu. – Może nie powie­dzia­łem tego wyraź­nie – cią­gnął – ale Saxon jest ide­owym anty­ko­mu­ni­stą i pol­skim nacjo­na­li­stą. Gdy­by­śmy się odkryli, byłoby to szo­kiem nawet dla takiego hipo­kryty jak on. Trudno prze­wi­dzieć jego reak­cję, ale w mojej oce­nie roz­ło­ży­łoby to naszą współ­pracę. Saxon prze­ka­zy­wał infor­ma­cje woj­skowe z pasa wschod­niego, gdyż uwa­żał, że armia pol­ska jest nie­do­sta­tecz­nie przy­go­to­wana do star­cia z ZSRR, a zbyt wiele inwe­stuje w przy­go­to­wa­nia do wojny z Niem­cami. Ostat­nie spo­tka­nie odbyło się prze­cież… w lipcu trzy­dzie­stego dzie­wią­tego roku – odczy­tał z nota­tek. – Doj­ście Hitlera do wła­dzy i zaostrze­nie sto­sun­ków pol­sko-nie­miec­kich nie zła­go­dziło jego podej­ścia do soju­szu anty­so­wiec­kiego. Nie ma zatem potrzeby, byśmy zmie­niali for­mułę współ­pracy z Saxo­nem i zdej­mo­wali nie­miecką flagę.

To ostat­nie stwier­dze­nie Zaru­bin wygło­sił z peł­nym prze­ko­na­niem.

– Saxon wyko­rzy­sty­wany był w jed­nym z naszych naj­waż­niej­szych przed­się­wzięć ope­ra­cyj­nych w Euro­pie, obec­nie nabie­ra­ją­cym szcze­gól­nego zna­cze­nia stra­te­gicz­nego dla bez­pie­czeń­stwa ZSRR. Towa­rzy­sze znają w ogól­nych zary­sach sprawę kryp­to­nim „Krab” – powie­dział Zaru­bin, myśląc, że nie zaszko­dzi tro­chę się zabez­pie­czyć. – Sprawa „Krab” doty­czy nie­miec­kiego sys­temu szy­fro­wa­nia opar­tego na maszy­nie Enigma, naj­no­wo­cze­śniej­szego i prak­tycz­nie nie do zła­ma­nia. Tak oce­niają go nasi spe­cja­li­ści. W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym roku Andriej przy pomocy towa­rzy­szy fran­cu­skich zwer­bo­wał mło­dego ofi­cera woj­sko­wej służby wywia­dow­czej Deuxième Bureau o kryp­to­nimie „François”. Rok póź­niej został on odde­le­go­wany do radio­wy­wiadu fran­cu­skiego i współ­pra­co­wał przez pewien czas bli­sko z puł­kow­ni­kiem Gustave’em Ber­tran­dem, kryp­to­nim „Orieł”, sze­fem tej jed­nostki. Mimo że nie miał bez­po­śred­niego dostępu do inte­re­su­ją­cych nas źró­deł, na pod­sta­wie jego infor­ma­cji mogli­śmy usta­lić nastę­pu­jące fakty…

Zaru­bin znów pochy­lił się nad swoim notat­ni­kiem i odli­czyw­szy pięć głę­bo­kich odde­chów, kon­ty­nu­ował:

– Pod koniec lat dwu­dzie­stych, w bli­żej nie­zna­nych oko­licz­no­ściach, Polacy prze­jęli egzem­plarz nie­miec­kiej maszyny szy­fru­ją­cej Enigma i powo­łali w Biu­rze Szy­frów Oddziału Dru­giego spe­cjalny zespół naukow­ców mają­cych roz­pra­co­wać sys­tem. Począt­kowo nasi kryp­to­lo­dzy nie mogli uwie­rzyć, by przed­się­wzię­cie to miało jakie­kol­wiek szanse powo­dze­nia, tym bar­dziej że było pro­wa­dzone przez Pola­ków, ale w miarę napływu nowych infor­ma­cji od naszych źró­deł sytu­acja wyglą­dała coraz poważ­niej. W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym dru­gim roku na pod­sta­wie szcząt­ko­wych infor­ma­cji od François usta­li­li­śmy, że znany nam dobrze agent fran­cu­ski Rodol­phe Lemo­ine, pseu­do­nim „Joseph”, praw­do­po­dob­nie doko­nał wer­bunku nie­miec­kiego szy­franta. Sprawę zle­ci­li­śmy naszym ludziom w Ber­li­nie. Nasze źró­dło w nie­miec­kim kontr­wy­wia­dzie nie miało żad­nych kon­kret­nych infor­ma­cji, jed­nak na pod­sta­wie ana­lizy wyty­po­wa­li­śmy, że Lemo­ine zwer­bo­wał szy­franta Hansa-Thilo Schmidta. Nie chcie­li­śmy zbyt inten­syw­nie cho­dzić koło Schmidta, żeby go nie przy­pa­lić, bo przy­ję­li­śmy zało­że­nie, że wcze­śniej czy póź­niej uzy­skamy przez Fran­cu­zów lub Pola­ków dostęp do Enigmy, a im wcze­śniej, tym lepiej, więc Schmidta trzeba było chro­nić. Para­dok­sal­nie korzystne było, że nie­miecki kontr­wy­wiad nic o tym nie wie­dział.

Zaru­bin dostał zadyszki, mówiąc szybko i bez prze­rwy. Krew napły­nęła mu do twa­rzy i poczuł kłu­jący ból w oku. Zupeł­nie nie zwra­cał uwagi na trzy posta­cie, ale czuł, że słu­chają go uważ­nie. Teraz naj­bar­dziej liczył na Fitina.

– W tysiąc dzie­więć­set trzy­dzie­stym pierw­szym roku kon­takt z Rodol­phe’em Lemo­ine’em, czyli Jose­phem, od Andrieja prze­jął Ludwig, wystę­pu­jący pod ame­ry­kań­ską flagą…