Wstęp
Wstęp
Pierwsze spotkanie z dzięciołem? Nie pamiętamy dokładnie. Obserwujemy te
ptaki tak często. Żyją w miejskich parkach, w przydrożnych alejach,
zadrzewieniach, w lasach i rozległych puszczach. Opowieść o dzięciołach
to opowieść o wyjątkowych przystosowaniach, a także o zaskakujących
powiązaniach ptaków ze środowiskiem.
Dzięcioły są pod wieloma względami wyjątkowe. Nie mogłyby istnieć bez
drzew – tylko dzięki ich obecności wyewoluowały do swojej obecnej
dzięciolej postaci. Są skrajnie przystosowane do życia nadrzewnego.
Poruszają się po pniach, wędrując ku górze ruchami, które można określić
jako skrzyżowanie pionowego pełzania z podskokami. Wyraźnie różnią się
budową i wyglądem od wszystkich innych ptaków – co nie oznacza, że
wyraźnie różnią się także między sobą. Niektóre gatunki są bardzo trudne
do jednoznacznej identyfikacji, i to nie tylko dla laików, lecz także
dla wytrawnych ornitologów.
Dzięcioły charakteryzują się prostymi, mocnymi, dłutowatymi dziobami,
którymi rytmicznie uderzają w drzewa, kiedy poszukują pożywienia lub
wykuwają dziuplę. U większości gatunków dzięciołów możemy obserwować
kontrastowe elementy ubarwienia, zazwyczaj intensywniejsze u samców.
Najczęściej występujące kolory upierzenia to czarny, zielony lub
biało-czarno-czerwony. Jedynie krętogłów, najmniejszy z naszych
krajowych gatunków, wyróżnia się ochronnym, szaro-beżowym, nakrapianym
umaszczeniem.
Dzięcioły nie należą do ptaków pięknie śpiewających. Wydawane przez nie
głosy, zazwyczaj donośne, można określić jako okrzyki, zawodzenie,
skrzeczenie czy nawet pojękiwanie. Jako że dzięcioły nie śpiewają jak
ptaki wróblowe, muszą sobie radzić inaczej. Repertuar ich głosów w okresie godowym uzupełniają dźwięki instrumentalne, czyli rytmiczne
uderzanie dziobem w suchą gałąź, zwane bębnieniem lub werblem.
Werblowanie jest słyszalne z odległości od kilkuset metrów do ponad
kilometra – stosownie do wielkości terytorium użytkowanego przez daną
parę lęgową.
W powszechnej opinii dzięcioły uchodzą za lekarzy drzew. Czy to prawda?
Choć ptaki te faktycznie żerują na „chorych”, czyli opanowanych przez
owady drzewach, to żadnego drzewa nie wyleczyły, czyli nie pozbawiły
owadzich lokatorów. Bardziej zgodne z prawdą byłoby stwierdzenie, że
dzięcioły wskazują drzewa „chore”, bo właśnie na nich szukają
pożywienia. Są więc raczej diagnostami niż lekarzami.
Dzięcioły są dobrze rozpoznawalną i rozpowszechnioną grupą ptaków, ale
ich rola w kulturze nie jest adekwatna do ich wyjątkowości. Przytaczane
przez profesora Jerzego Bralczyka przysłowia związane z dzięciołami są
znacznie rzadziej używane niż te, które dotyczą choćby kruków, sójek,
wróbli czy gołębi. „Kto by wiedział o dzięciole, gdyby nie to, że on w drzewo dziobem kole” dotyczy chwalipięty; „Dzięciołowi swój nos nie
wadzi” opisuje zaś zachowanie narcyza. Dzięcioł w porzekadłach nie jest
więc nosicielem ludzkich zalet, lecz raczej przywar. „Lepszy dzięcioł w ręku niż orzeł na sęku” to mniej popularna wersja przysłowia „Lepszy
wróbel w garści niż gołąb na dachu”.
Samiec dzięcioła czarnego
Podstawowa czynność życiowa dzięcioła, czyli kucie, jest synonimem
bezrefleksyjnego uczenia się na pamięć. Studenci praktykują (niestety)
zasadę 3 × Z, która oznacza: zakuć, zaliczyć, zapomnieć. Słowa: pukanie,
stukanie (zarówno w znaczeniu oszukiwanie, jak i kontrolowanie), a także
dziupla przyjęły się doskonale w gwarze przestępczej. Samo słowo
dzięcioł – którego wymowa dostarcza zgryzoty cudzoziemcom, a pisownia
uczniom – pochodzi według profesora Bralczyka od prasłowiańskiego
dentel, oznaczającego ‘tego, co żłobi, dłubie’.
Swoją drogą polskie nazewnictwo dzięciołów nie jest specjalnie
wyszukane. Z wyjątkiem krętogłowa, który wyglądem nie przypomina
dzięcioła (a kręci głową w zakresie niemal 270 stopni), nazwy wszystkich
gatunków składają się ze słowa „dzięcioł” i przymiotnika odnoszącego się
do barw lub wielkości. Może jest tak dlatego, że dzięcioły wyraźnie
różnią się budową i trybem życia od pozostałych ptaków? Podobnie jest w języku angielskim – woodpecker (czyli dosłownie: ‘pukacz w drewno’)
jest dookreślany kolorem lub rozmiarami (np. dzięcioł duży to great
spotted woodpecker, a dzięcioł czarny to black woodpecker). Nazwy
naukowe tak zwanych dzięciołów pstrych z rodzaju Dendrocopos pochodzą
od greckiego dendron, czyli ‘drzewo’, oraz koptos czyli ‘stukać’.
Próżno szukać dzięciołów w heraldyce czy Biblii. Niewiele znajdziemy o nich wzmianek w legendach i mitologii. Picus – łacińska nazwa
rodzajowa dzięciołów zielonych – to imię rzymskiego boga pól, lasów i przepowiedni, którego przedstawiano jako młodzieńca z dzięciołem na
głowie. Kirke przemieniła go w dzięcioła, bo wzgardził jej miłością. W kulturze ludowej dzięcioł był uważany za zaklinacza deszczu oraz
strażnika drzew. We Włoszech uważano, że stukanie dzięcioła zwiastuje
deszcz. W Babilonii dzięcioła nazywano toporem Isztar. W Grecji miał
zasiadać na tronie Zeusa i jako ptak wyroczni był łączony z kultem
płodności. W greckiej mitologii Celeus chciał ukraść miód, którym
karmiono w dzieciństwie Zeusa, za co został przemieniony w zielonego
dzięcioła. W legendach francuskich dzięcioł odmówił Bogu pomocy przy
stworzeniu świata. Ptaki miały tworzyć miejsca na jeziora, stawy i morza. Ponieważ dzięcioł bał się zabrudzić swoje pióra podczas pracy,
został ukarany – i od tego czasu musi szukać pożywienia w drzewach oraz
gasić pragnienie wyłącznie deszczówką (co oczywiście nie jest prawdą).
W polskiej kulturze współczesnej, na co zwrócił uwagę Marek Pióro w książce Plamka mazurka. Jak ptaki odmieniły moje życie, mamy wiersz
Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Dzięcioł i dziewczyna, a także
piosenkę z tekstem tego wiersza śpiewaną przez Marylę Rodowicz.
Dzięcioł to także tytuł komedii z 1970 roku w reżyserii Jerzego Gruzy,
z Wiesławem Gołasem w roli głównej. W wierszu dla dzieci Jana Brzechwy
Opowiedział dzięcioł sowie dzięcioł pojawia się tylko w tytule. Trzeba
przyznać, że nie jest to zbyt wiele, biorąc pod uwagę popularność i dużą
rozpoznawalność dzięciołów. O powszechnej, długotrwałej znajomości tej
rodziny ptaków w Polsce świadczą liczne nazwy miejscowości i ulic:
Dzięciołowo, Dzięcioły, ulica Dzięcioła, a także popularne nazwiska
Dzięcioł lub Dzięciołowski.
Dzięcioły nie są imponujące jak majestatyczne orły, nie są szybkie jak
sokoły, nie są inteligentne jak krukowate, nie są doskonałymi lotnikami
jak jerzyki ani nie śpiewają pięknie jak słowiki, pokrzewki czy rudziki.
Są tajemnicze, bo trudno zobaczyć, co się dzieje w ich dziuplach
umieszczonych kilka metrów nad ziemią. Bez wątpienia ich życie jest
wyjątkowe i fascynujące – dlatego postanowiliśmy się mu bliżej
przyjrzeć.
Materiałów do tej książki dostarczyły głównie prowadzone przez nas od
kilku lat badania dzięciołów w Puszczy Augustowskiej, gdzie występuje
dziewięć spośród dziesięciu krajowych gatunków. Naszą wiedzę
uzupełnialiśmy, studiując liczne publikacje naukowe dotyczące ich
zachowań, ekologii i ochrony oraz prowadząc rozmowy z badaczami.
Zostawiamy Czytelników z książką, która pomaga bliżej poznać życie
dzięciołów – ptaków zapewniających przetrwanie wielu innym gatunkom.
Dzięciolenie
Dzięciolenie
Według danych paleontologicznych, pierwsi przodkowie dzisiejszych
dzięciołów pojawili się na Ziemi około 60 milionów lat temu, w trzeciorzędzie, a oddzielenie dzięciołów od pozostałych ptaków miało
miejsce około 50 milionów lat temu. Nie dotarliśmy do informacji o znalezionych szczątkach kopalnych pradzięciołów, ale nie jest to
zaskakujące – prawdopodobieństwo znalezienia kości ptaków o niewielkich
rozmiarach ciała, żyjących na drzewach na dawnych terenach leśnych, jest
znikome.
Samica dzięcioła zielonosiwego
Dzięcioły zamieszkują lasy całego świata z wyjątkiem Australii,
Madagaskaru i Nowej Gwinei. Ile gatunków dzięciołów żyje współcześnie?
Łącznie około 230 – w Europie występuje tylko 11 z nich, z tego 10 w Polsce. Stanowi to niecałe pół procenta wszystkich gatunków dzięciołów.
Jak widać, nasz kontynent jest bardzo ubogi w dzięcioły w porównaniu z obszarami Azji lub obydwu Ameryk. Dzięcioły są przedstawicielami dużego
rzędu dzięciołowych (dawniej łaźców) Piciformes. Wszystkie krajowe
gatunki należą do rodziny dzięciołowatych Picidae, w której wyróżniono
podrodzinę krętogłowy Jynginae z jednym gatunkiem i podrodzinę dzięcioły
Picinae grupującą wszystkie pozostałe gatunki. W obecnym układzie
systematycznym gromady ptaków dzięciołowe są umieszczane pomiędzy rzędem
dzioborożcowych Bucerotiformes, których jedynym krajowym
przedstawicielem jest dudek, a rzędem kraskowych Coraciiformes, z których w Polsce można spotkać barwne gatunki: kraskę, żołnę i zimorodka.
Samiec i samica dzięcioła czarnego w locie
Rozmiary ciał dzięciołów są silnie zróżnicowane. Najmniejszym
przedstawicielem jest ważący zaledwie 7–12 gramów dzięciolnik z Kolumbii, do największych należy żyjący na południu USA dzięcioł
wielkodzioby osiągający masę ponad 500 gramów oraz podobnej wielkości
mohun wielki z południowo-wschodniej Azji. Najmniejszym przedstawicielem
krajowych gatunków jest dzięciołek o masie ciała wynoszącej 20 gramów i rozpiętości skrzydeł 25 centymetrów, największym zaś ważący 300–320
gramów dzięcioł czarny, którego rozpiętość skrzydeł to około 75
centymetrów.
Werblujący dzięcioł duży
Cała anatomia i morfologia dzięciołów to konsekwencja trwającego tysiące
lat ewolucyjnego przystosowania do ściśle nadrzewnego trybu życia i żywienia się owadami żyjącymi pod korą i w drewnie. Powstanie dzięciołów
jest także ewolucyjną odpowiedzią na nawiedzające lasy klęski i zaburzenia, po których zawsze pozostawało wiele martwych drzew i martwego drewna. Charakterystyczne cechy niezgrabnej sylwetki dzięcioła
to duża okrągła głowa z dość długim, prostym, „dłutowatym” dziobem,
krótka szyja oraz raczej krótki ogon. Czaszka dzięcioła jest bardzo
mocna, co zapobiega wstrząśnieniom mózgu podczas kucia. Jej kości są
zbudowane z płytek o gąbczastej strukturze amortyzującej uderzenia
dzioba. Każdy inny ptak, waląc dziobem w twarde drewno z taką siłą,
dawno doznałby uszkodzenia mózgu – ale nie dzięcioł. Co ciekawe,
najnowsze modele biomechaniczne pokazują, że szkielet czaszki tego ptaka
działa jak młotek zwiększający wydajność kucia, a nie jako system
absorbujący wstrząsy w celu ochrony mózgu.
Werblująca samica dzięcioła czarnego
Możliwość rytmicznego kucia bez urazów głowy zapewniają też silne
mięśnie szyi. Dziób dzięcioła jest zbudowany z twardej masy rogowej, a po uszkodzeniu podlega szybkiej regeneracji. Górna część dzioba,
szerokiego u nasady i zwężającego się aż do zaostrzonego końca, jest
silniej wysklepiona niż dolna, która zwęża się bliżej głowy; jest też
minimalnie krótsza od dolnej, dzięki czemu podczas kucia lub werblowania
drgania zostają przeniesione na partie ciała położone poniżej głowy.
Dzięki takiej budowie dziób przypomina ostre dłuto służące do wykuwania
otworów w drewnie. Ewolucja bardzo precyzyjnie przygotowała dzięcioły do
wykonywanych przez nie zadań!
Samiec dzięcioła zielonego podczas obrączkowania
Dziób dzięcioła może także pełnić funkcję łomu podważającego i odłupującego fragmenty drewna lub kory w czasie poszukiwaniu owadów oraz
ich larw. Szczelinowate, wąskie nozdrza dzięciołów są pokryte krótkimi,
sztywnymi piórkami zapobiegającymi dostawania się do nich wiórów
tworzących się podczas kucia w drewnie. Kucie to ulubione zajęcie
dzięciołów. Ptaki te kując, czyli stukając dziobem w drewno, szukają
pożywienia – i tak postępują przez cały rok. Wiosną, a czasem także
jesienią wykuwają dziuple służące do lęgów oraz do noclegu i odpoczynku.
To dlatego często bywają uznawane za bardzo pracowite ptaki – choć tak
naprawdę ich zachowanie nie jest przejawem pracowitości, ale
przystosowaniem do zasiedlanego środowiska.
Bardzo długi język o rurkowatym kształcie, znacznie dłuższy od dzioba,
może być przymocowany do górnej części czaszki, pomiędzy oczodołami, u nasady dzioba lub nawet, jak u dzięcioła zielonego, przy końcu prawej
części jamy dziobowej. Jest owinięty dookoła całej czaszki i połączony z nią silnymi mięśniami. Anatomicznie składa się z elastycznej pochewki
otaczającej sprężynowate kostne wyrostki, stanowiące nasadę języka i tworzące niespotykany u innych ptaków narząd zwany aparatem gnykowym.
Dzięki skomplikowanym rozwiązaniom anatomicznym ptak może wysuwać język
na długość kilku centymetrów, co pozwala mu na penetrowanie chodników
owadzich znajdujących się pod korą i w drewnie, a także na badanie
labiryntów wewnątrz mrowisk. Nieużywany przez dzięcioła język układa się
po bokach szyi w formie dwóch pętli odchodzących z rozdwojonej nasady.
Rogi języka najczęściej są przymocowane asymetrycznie – w nozdrzu
wewnętrznym lub wokół oczodołu.
Najdłuższe języki mają gatunki specjalizujące się w polowaniu na mrówki.
Wysunięty język dzięcioła zielonego osiąga długość 10 centymetrów i jest
czterokrotnie dłuższy od jego dzioba! Krętogłów może wysunąć swój język
na 66 milimetrów poza dziób, od którego sam język jest dłuższy aż
pięciokrotnie – u tego gatunku ma długość taką samą jak kręgosłup! Język
dzięcioła czarnego wysuwa się zaś tylko na 5 centymetrów, czyli jest
znacznie krótszy niż u silnie wyspecjalizowanych mrówkożerców.
Koniec dzięciolego języka jest zaopatrzony w zadziory lub
szczoteczkowate wyrostki i pokryty lepką, gęstą wydzieliną z gruczołów
podjęzykowych. To właśnie dlatego mogą się do niego przyklejać owady lub
ich larwy, które są w ten sposób przenoszone przez ptaka do przełyku.
Władysław Taczanowski, zwany ojcem polskiej ornitologii, w wydanym w 1882 roku dziele Ptaki krajowe napisał: „Język bardzo długi,
wysuwalny, kształtu glistowatego z końcem rogowym ostrym i twardym,
opatrzonym po bokach zadzierzysto grzebykowatemi
odrostkami”1.
W książce Tima Birkheada zatytułowanej Sekrety ptaków znajdziemy
informacje o etapach rozwoju wiedzy dotyczącej anatomii języka
dzięciołów. Już Leonardo da Vinci opisywał długi język dzięcioła,
wyjątkowy w porównaniu do innych gatunków. Żyjący w XVI wieku
holenderski badacz przyrody Volcher Coiter sporządził pierwsze rysunki
dzięciolego języka. Angielscy ornitolodzy w połowie XVII wieku, po
zbadaniu języka dzięcioła zielonego, doszli do wniosku, że ten bardzo
długi organ jest zakończony kostną substancją, którą ptak przeszywa
owady jak strzałą. Pogląd, że dzięcioły przebijają językiem swoje
ofiary, przetrwał do połowy XX wieku i był prezentowany w jednym z filmów przyrodniczych. Dopiero wówczas, czyli całkiem niedawno, nagrania
sposobu żerowania ptaków pozwoliły na ustalenie, że owady przyklejają
się do lepkiej śliny dzięciołów.
Warto podkreślić, że jeden z najwybitniejszych polskich ornitologów,
profesor Jan Bogumił Sokołowski, w swoim wydanym w 1934 roku opracowaniu
Ptaki ziem polskich szczegółowo opisał budowę języka dzięcioła i sposób używania tego organu do łapania owadów przez przylepianie, choć
zaznaczył też, że dzięcioł nakłuwa językiem larwy owadów pokryte
delikatną chityną. Jan Sokołowski hodował wiele ptaków, a wiedzę o sposobie żerowania dzięciołów uzyskał dzięki obserwacji oswojonego
ptaka, którego karmił larwami mącznika. Swoje obserwacje przedstawił
następująco:
Jeżeli oswojonemu dzięciołowi położymy na klatkę podziurawioną deskę, a za nią kilka mrówczych kokonów lub larw mącznika, możemy doskonale
obserwować, jak język pracuje. Ptak zatacza nim najpierw niby nerwowo
kilka kręgów, a potem wprost błyskawicznie zaczynają znikać kokony i niepodobna zauważyć, czy przykleiły się one do powierzchni języka czy
też język opasał je jak pętla i przeciągnął przez otwór. Dzięcioł może
zatem dobrać się do pożywienia niedostępnego dla innych ptaków. Tak np.
gdy wpuścimy oswojonego dzięcioła do pokoju, w którym znajdują się
klatki z innymi ptakami, opróżni on wszystkie miseczki z odległości
kilkunastu centymetrów przez kratę2.
Ale nie tylko język jest u dzięciołów zbudowany odmiennie niż u innych
gatunków – mają one krótkie i mocne nogi o palcach rozstawionych
przeciwstawnie, czyli po dwa skierowane do przodu (drugi i trzeci) i dwa
do tyłu (pierwszy i czwarty) – inaczej niż niemal u wszystkich innych
ptaków mających trzy palce skierowane do przodu i jeden do tyłu.
Równomierne rozłożenie palców dzięciołów pomaga im w przyczepianiu się
do pionowych pni drzew i utrzymywaniu równowagi, szczególnie podczas
wywołującego wstrząsy kucia w drewnie. Wyjątkiem jest dzięcioł
trójpalczasty, któremu – jak sama nazwa wskazuje – brakuje jednego
tylnego palca (kciuka), gdyż uległ on ewolucyjnej redukcji. Skok, czyli
dolny odcinek nogi pomiędzy stawem skokowym a palcami, oraz palce
dzięciołów są pokryte zachodzącymi na siebie rogowymi tarczkami. Na
końcu palców znajdują się ostre, dosyć długie, zagięte i mocne pazury,
które zapewniają ptakom dobrą przyczepność do kory na pniach i gałęziach. Jak ostre są te pazury, najłatwiej się przekonać, trzymając
dzięcioła w ręku – nie sposób wtedy uniknąć skaleczenia.
Skóra dzięciołów jest gruba i twarda, dzięki czemu skutecznie chroni
przed ukąszeniami owadów. W porównaniu z innymi gatunkami ptaków
dzięcioły są naprawdę gruboskórne (dosłownie, a nie w przenośni). Z powodu ciasnoty pisklęta dzięciołów przebywają w dziupli w pozycji
pionowej, opierając ciężar ciała na stopach, na których znajdują się
specjalne zgrubienia skórne. Po wylocie młodych z dziupli zgrubienia te
zanikają, gdyż przestają być im potrzebne.
Dzięcioły to dobrzy wspinacze, choć nie należą do zwinnych ani
wytrwałych lotników. Mają dość krótkie, zaokrąglone skrzydła przydatne
podczas manewrowania między gałęziami drzew, ale nie nadające się do
odbywania długodystansowych lotów. Najczęściej przelatują z jednego
drzewa na drugie. Nie szybują i nie krążą w powietrzu jak ptaki
drapieżne, żurawie czy bociany. Podczas lotu przez chwilę pracują
skrzydłami, po czym poruszają się lotem ślizgowym, by po chwili znów
rozłożyć skrzydła – przez to ich lot jest regularnie falisty. Twarde i sztywne pióra powodują, że lecącego dzięcioła nie tylko widać, lecz
także słychać. Z wyjątkiem różniącego się szczegółami anatomii i biologii krętogłowa ptaki te są ściśle osiadłe i nie odbywają dalszych
przelotów.
Specyficzny ogon dzięcioła jest złożony z 12 bardzo twardych i wąskich,
elastycznych sterówek o klinowatym kształcie z grubymi, wyjątkowo
szerokimi stosinami. Najdłuższe i najtwardsze są środkowe sterówki.
Dzięcioły to wyjątek w świecie ptaków – tylko one opierają ciężar ciała
na piórach ogona. Ich sterówki często mają starte końce i noszą ślady
zabrudzenia żywicą. Jedynym dzięciołem, który ma miękkie i niezwężające
się sterówki, a zarazem jest wytrwałym lotnikiem, jest krętogłów. Budowa
anatomiczna dzięciołów jest wynikiem przystosowania do poruszania się w górę pni lub po poziomych gałęziach. Metoda wspinania się tych ptaków
polega na wykonywaniu niewielkich podskoków. Poruszający się w górę pnia
dzięcioł odchyla przód ciała i głowę od drzewa, a jego ogon przylega do
pnia. Dzięcioły nie umieją poruszać się głową w dół, chociaż mogą w takiej pozycji żerować – na przykład przyczepione do spodniej strony
gałęzi – dzięki przeciwstawnym palcom i ostrym pazurom. Po ziemi, na
którą zlatują najczęściej w poszukiwaniu pożywienia, poruszają się
niezgrabnymi podskokami.
Trudno zaliczyć dzięcioły do ptaków śpiewających. Życie w koronach
drzew, czyli w środowisku o ograniczonej widoczności, sprzyjało
wykształceniu komunikacji werbalnej. Ich zróżnicowane głosy kontaktowe
oraz godowe są niemelodyjne, ostre i donośne. Przypominają krzyki,
chichot lub zawodzenie czy jęczenie. Głos dzięcioła czarnego można
usłyszeć z odległości około kilometra, a przy dobrej słyszalności nawet
z większego dystansu. Mniej donośne, słyszalne z kilkudziesięciu do
kilkuset metrów, są krzyki innych gatunków dzięciołów. W podobny sposób
odzywają się samce i samice. Dzięcioły można usłyszeć przez cały rok,
ale szczyt ich aktywności wokalnej przypada na okres godów.
Specyficznym wynalazkiem dzięciołów są wydawane przez nie głosy
instrumentalne, zwane bębnieniem lub werblowaniem, zastępujące śpiew.
Prawdopodobnie ptaki wykształciły werblowanie jako terytorialny sygnał
akustyczny, modyfikując pierwotną funkcję stukania dziobem (które ma na
celu przede wszystkim szukanie pożywienia pod korą). Bębnienie możemy
usłyszeć wiosną, która stanowi w tym wypadku dość pojemne pojęcie –
część gatunków zaczyna wydawać głosy terytorialne już w lutym.
Tylko dzięcioły potrafią werblować. Żadne inne ptaki nie miały
możliwości ewolucyjnego wykształcenia takich zachowań. Donośne serie
werbli służą do wyznaczania granic terytoriów rozrodczych – podobnie jak
śpiew samców u ptaków wróblowych. Werblują głównie samce, ale mogą to
robić również samice, choć wydawane przez nie dźwięki są nieco cichsze i mniej intensywne. Samce wykonują serie uderzeń w suchy pień lub gałąź
nie tylko głośniej, lecz także szybciej. Pomiędzy kolejnymi seriami
uderzeń następuje przerwa – jest potrzebna, by ptak uniknął przegrzania
mózgu na skutek wytwarzanej przy uderzeniach energii. Prędkość
bębnienia, łączna liczba uderzeń oraz rytm ewoluowały u dzięciołów w różny sposób, przypuszczalnie w odpowiedzi na selekcję płciową przez
rywalizację samców o samice, natomiast inne aspekty tej głośnej
demonstracji wydają się ewolucyjnie statyczne, prawdopodobnie z powodu
ograniczeń morfologicznych lub fizjologicznych.
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki
1. W. Taczanowski, Ptaki krajowe t. II, Akademia Umiejętności, Kraków 1882, s. 7. [wróć]
2. J. Sokołowski, Ptaki ziem polskich, t. 1, PWN, Warszawa 1972, s. 308. [wróć]
