Dywan Zachodu I Wschodu ebook

Do tego wy­da­nia

Ni­niej­sze wy­da­nie za­wiera tekstDy­wanu osta­tecz­nie usta­lony przez Go­ethego w roku 1827, a za­tem nie­jako wy­da­nie „ostat­niej ręki”. Tłu­ma­cze do­dali po­nadto wier­sze ze spu­ści­zny, opu­bli­ko­wane za wy­da­niem: Go­ethe, West-östli­cher Di­van, unter Mi­twir­kung von Hans He­in­rich Scha­eder he­raus­ge­ge­ben und er­läu­tert von Ernst Beu­tler, Le­ip­zig 1943, s. 136–148. W kwe­stii pi­sowni nazw per­skich lub arab­skich tłu­ma­cze po­zo­sta­wili nie­kiedy oso­bli­wo­ści pi­sowni Go­ethego, a za­tem przy­kła­dowo w pierw­szym wier­szu Mo­ganni Name nieHi­dżra, aleHe­gire, da­jąc w od­po­wied­nich miej­scach now­sze trans­kryp­cje tych nazw lub trans­kryp­cje wy­stę­pu­jące w źró­dłach, ja­kimi po­słu­żył się Go­ethe, głów­nie u Wil­liama Jo­nesa. W przy­padku trans­kry­bo­wa­nia nazw z ję­zyka nie­miec­kiego au­to­rzy zde­cy­do­wali się po­łą­cze­nie sch trans­kry­bo­wać jakoż, s za­zwy­czaj jakoz, ei prze­waż­nie jakoai. Pu­bli­ku­jąc po raz pierw­szy w ję­zyku pol­skim Noty i roz­prawy dla lep­szego zro­zu­mie­nia Dy­wanu Za­chodu i Wschodu, tłu­ma­cze uznali, że sta­no­wią one zna­ko­mity ko­men­tarz do wier­szy tego cy­klu, dla­tego zre­zy­gno­wali z dro­bia­zgo­wego ko­men­to­wa­nia, tym bar­dziej że czy­tel­nik ma do dys­po­zy­cji nie­prze­braną li­te­ra­turę przed­miotu, głów­nie w ję­zyku nie­miec­kim. Pod­stawą prze­kładu jest wspo­mniane wy­żej wy­da­nie Ern­sta Beu­tlera, przy czym au­to­rzy po­słu­gi­wali się także wy­da­niem pod re­dak­cją Eri­cha Trunza (tzw. Ham­bur­ger Aus­gabe) oraz zna­ko­mi­tym wy­da­niem w „Bi­blio­thek Deut­scher Klas­si­ker” pod re­dak­cją Hen­drika Bi­rusa. Pod­kre­śle­nia po­ety za­zna­czono roz­strze­le­niem.

Woj­ciech Ku­nicki

Prze­kłady po­ezji de­dy­kuję mo­jej żo­nie Ma­rii

W.K.

MO­GANNI NAME

KSIĘGA ŚPIE­WAKA

Lat dwa­dzie­ścia, mnie się wi­dzi,

Prze­ży­wa­łem jak dar wielki,

Sze­reg piękny jak epoka,

Gdy rzą­dzili Bar­me­ki­dzi.

HE­GIRE

Trzy skłó­cone świata strony

Drżą w za­mę­cie, nikną trony,

Uchodź na Wschód, by cię go­ścił

Pa­triar­chów wiew czy­sto­ści.

Pij Chi­zera źró­dła sło­dycz,

Pieśń i mi­łość cię od­mło­dzi.

Tam w czy­sto­ści, no i w pra­wie

Pójdę w głę­bię jak naj­da­lej.

Pra­gnę po­znać ludz­kie ple­mię,

Gdy Bóg ze­słał tu na zie­mię

Wie­dzę nieba w ludz­kiej mo­wie

I za­wartą w Jego sło­wie.

Tam gdzie oj­com w czci słu­żyli,

Obcą służbą wręcz gar­dzili,

Chcę się cie­szyć mło­dych pa­sją:

Szczo­drą wiarą, my­ślą cia­sną,

Ile słowo tam wa­żyło,

Bo mó­wio­nym sło­wem było.

Chcę ucho­dzić za pa­ste­rza,

Co w oa­zach się od­świeża,

Chcę han­dlo­wać w ka­ra­wa­nach,

Szale, kawę mieć w dy­wa­nach.

Każdą ścieżkę tam prze­mie­rzę,

Od pu­styni po miast wieże.

Tam gdzie wśród skał zio­nie prze­paść,

Ty, Ha­fi­zie, mnie po­cie­szasz.

Gdy prze­wod­nik za­chwy­cony

Pieśń twą śpiewa na wsze strony

Z osła grzbietu, gwiazdy bu­dząc,

No i zbój­ców gło­sem łu­dząc.

Czy to w łaź­niach, czy w go­spo­dach,

„Święty Ha­fiz” cią­gle wo­łam.

Kiedy we­lon ściąga luba,

A jej loki – am­bry cuda,

Gdy wieszcz szep­cze o mi­ło­ści,

Chuć w hu­ry­sach na­wet go­ści.

Czy to wa­szym zda­niem skaza,

Chce­cie tego wręcz za­ka­zać?

Wiedz­cie za­tem: wiesz­cza słowa

Wo­kół raj­skich wrót szy­bują,

De­li­kat­nie w nie pu­kają,

Wieczne ży­cie wy­pra­szają.

GWA­RANCI BŁO­GO­SŁA­WIEŃSTW

Kar­neol jakota­li­zman,

Wier­nym szczę­ście sam to wy­znam,

Gdy na onyk­sie uło­żony,

Złóż po­ca­łu­nek uświę­cony!

Wszel­kie wy­pę­dzi zło,

Ochroni cie­bie i miej­sce to:

A gdy wryte w niego słowo

Moc Al­la­cha głosi sobą,

Co mi­ło­ści, czynu pra­gnie,

Wów­czas zwłasz­cza wie­niec ko­biet

Ten ta­li­zman czuje w so­bie.

Amu­lety są po­dobne,

Na pa­pie­rze znaki godne,

Lecz nie mu­szą tu się tło­czyć,

Jak to na klej­no­cie zo­czysz,

Za­tem du­sze tu po­bożne

Po­miesz­czają wier­sze zbożne.

Za­wie­szają męże w wie­rze

Te pa­piery – ich szka­ple­rze.

Leczin­skryp­cja nic za sobą nie ma,

To ona sama wszystko mówi niema,

Co ty za nią po­wiesz ra­do­śnie do głębi:

Ja to mó­wię, ja sam! co mnie gnębi.

Z abrak­sa­sem rzadko staję!

Tu­taj bo­wiem mina wstrętna,

Przez obłęd nie­gdyś po­częta,

Czymś naj­wyż­szym wszak się zdaje.

Gdy ga­dam od sasa do lasa,

Jak­bym no­sił abrak­sasa.

Sy­gnet trudno na­ry­so­wać,

Naj­wyż­szy sens w naj­mniej­szej prze­strzeni,

Gdy jed­nak zdo­łasz prawdę w so­bie scho­wać,

Słowo wy­ry­jesz i nic go nie zmieni.

WOL­NOŚĆ WE MNIE

Daj­cie, bym siadł w swoim sio­dle!

Po­zo­stań­cie w swym na­mio­cie!

Rad dziś po­gnam w dale mo­dre,

Nad mą czapką gwiazdy złote.

*

On je gar­ścią w niebo na­szył,

Do mórz, lą­dów tę dra­binę,

Nie­chaj cie­szą oczy wa­sze,

Gdy spoj­rze­nie w górę pły­nie.

TA­LI­ZMANY

Boga Wschód!

I Boga Za­chód!

Pół­noc i Po­łu­dnia ląd

Trwa w po­koju jego rąk!

*

On, je­dyny spra­wie­dliwy,

Chce dla nas słusz­no­ści sa­mej.

Ze stu imion niech go sławi

Tylko to je­dyne! Amen.

*

Zmą­cić chce mnie cały za­męt,

Mie­sza mnie to za­mie­sza­nie,

Błąd wciąż pra­gnie, że­bym błą­dził.

Bóg mą miarą, Bóg mną rzą­dzi!

*

Choć sprawy ziem­skie głowę za­przą­tają,

Za­wsze mi wtedy ko­rzyść wyż­szą dają.

Wraz z pro­chem duch się nie po­grąża,

Ści­śnięty w so­bie, ku gó­rze po­dąża.

*

Kiedy od­dy­chasz, czer­piesz ła­ski obie:

Wcią­gasz po­wie­trze, wy­dy­chasz je so­bie.

Pierw­sze uci­ska, dru­gie ulgę daje,

Cud­nie sple­cione ży­cie się wy­daje.

Ty Bogu dzię­kuj, kiedy ucisk nie­sie,

Dzię­kuj mu także, gdy ulgę przy­nie­sie.

CZTERY ŁA­SKI

Chcąc, aby Ara­bo­wie

Wciąż prze­mie­rzali dal,

Każ­demu z nich nasz Al­lach

Te cztery ła­ski dał.

Tur­ban, co pięk­niej zdobi

Niż wszel­kie ko­rony,

Na­miot, co go spo­sobi,

By wszę­dzie miał domy.

Miecz, co go dziel­niej chroni

Niż mury i skały,

Piosnkę, co k niemu skłoni

Dziew­cząt wie­niec cały.

O kwia­tach śpie­wam cią­gle,

Zbie­ra­jąc je z szala;

Dziew­częta wie­dzą mą­drze,

Co ma pieśń im dała.

Kwia­tów, owo­ców wie­niec

Kunsz­towny tu leży;

Mo­rał wa­szym pra­gnie­niem,

To mam ich garść świe­żych.

PRZY­ZNAJĘ

Co ciężko ukryć? Ogień żwawy!

Za dnia go zdra­dzi zwod­ni­czy dym,

Nocą zaś pło­mień spo­twor­niały.

Na­stęp­nie ciężko skryć w sercu swym

Mi­łość nie wiem jak ta­joną,

Zwłasz­cza gdy nią oczy płoną.

Wiersz naj­trud­niej ukryć mo­żesz,

Nie na­daje się pod ko­rzec.

Le­d­wie pie­śniarz go ułoży,

Już roz­pala go duch boży.

A gdy miły jest, ład­niutki,

Ma go ko­chać świat ca­lutki.

Czyta gło­śno, czyta ci­cho,

Ra­du­jąc lub drę­cząc li­cho.

ŻY­WIOŁY

Ja­kimi to po­kar­mami

Pieśń praw­dziwa się żywi,

Co to la­ików za­bawi,

A mi­strzów ra­do­ścią zdziwi?

Mi­łość włada – wiemy sami,

Wszak ją wła­śnie opie­wamy.

Kiedy pie­śni two­rzy ramy,

Tym le­piej dla pie­śni sa­mej.

Póź­niej musi brzmieć dźwięk szkla­nic

I roz­bły­snąć ru­bin wina,

Ko­cha­ją­cych i pi­ja­nych

Nie­chaj wie­niec wabi, wzywa.

Po­żą­dany też szczęk broni

I surm nie­chaj za­grzmią gromy,

Kiedy laur już na skroni,

A zwy­cięzca ubó­stwiony.

W końcu jest też wszak ko­niecz­nym

Nie­na­wi­ści wy­wrzeć piętno

Na ohyd­nym i wsze­tecz­nym,

Co nie daje żyć jak piękno.

Kiedy śpie­wak tych to czte­rech

Cnót ma­te­rię zdoła zmie­szać,

Ni­czym Ha­fiz lu­dów sze­reg

Bę­dzie rzeź­wić i po­cie­szać.

STWA­RZAĆ I OŻY­WIAĆ

Jaś Adam grudą ziemi był,

Bóg zro­bił z niego człeka,

Choć jesz­cze matki ziemi pył

W nim na ob­róbkę cze­kał.

Elo­hi­mo­wie tchnęli w nos

Su­per du­cha, jak wi­dać,

On, pod­kre­śla­jąc wiel­kość swą,

Wnet za­czął na nich ki­chać.

Lecz ze swych koń­czyn na­go­ścią

Po­zo­stał na pół bryłą,

Aż w końcu Noe dla go­ścia

Za­bawkę zna­lazł miłą.

Z kie­li­cha pi­jąc, czuje, że

Gdy tylko w gar­dło mie­rzy,

Coś tam go ru­sza i coś prze

Jak kwa­śne cia­sto w dzieży.

Niech nas, Ha­fi­zie, twój błogi śpiew,

Przy­kład świę­tego we­sela,

Pro­wa­dzi przez kie­li­chów zew

Do chramu Stwo­rzy­ciela.

FE­NO­MEN

Gdy ścianę desz­czy

Fe­bus za­pład­nia,

Wnet tę­cza za­lśni

W cie­ni­stych bar­wach.

Ten krąg wspa­niały

We mgle po­strze­gam

I cho­ciaż biały,

Jest krę­giem nieba.

O star­cze żwawy,

Choć wiek cię pło­szy,

Choć włos twój biały,

Za­znasz roz­ko­szy.

MIŁY WI­DOK

Cóż barw­nego tam dziś łą­czy

Nieba ogrom z grzbie­tem wzgó­rza?

Mgła ośle­pia moje oczy,

Ostrość wzroku mi za­bu­rza.

Czy we­zyra to na­mioty,

Co po­sta­wił dro­gim pa­niom?

Czy dy­wa­nów barwne sploty,

Gdy za­ślu­bia uko­chaną?

Biel z czer­wie­nią w pełni mocy,

Pięk­niej­szego nic nie wi­dzę.

Co twój Szi­raz na pół­nocy

Mgli­stej robi, mój Ha­fi­zie?

Są to prze­cież maki po­lne,

Po są­siedzku nas wi­tają,

Jakby szy­dząc z boga wojny,

Pa­smem pola ozda­biają.

By w ten spo­sób oma­miony

Kwie­ciem po­lnym świat ozdo­bił,

A blask słońca dziś nie­cony

Po­roz­świe­tlał moje drogi.

DWO­ISTOŚĆ

Kiedy po le­wej na brzegu stru­mie­nia

Ku­pido w flet­nię za­dmie,

Kiedy po pra­wej Ma­vors ci­szę zmie­nia

W surm sro­gich cięż­kie gra­nie,

Ucho się czuje mile przy­cią­gane

Mi­ło­snym gra­niem,

Lecz jed­no­cze­śnie w pie­śni oszu­kane

Ha­łasu łka­niem.

Ten trzask, te surmy wrza­skiem na­pę­dzane

Wśród grzmotu wo­jen­nego

Grożą mi prze­cież na­głym obłą­ka­niem –

Nic w tym nie ma dziw­nego.

Wzmaga się flet­nia, ton jej po­tęż­nieje,

Ro­śnie surm wojny brzmie­nie,

Jam obłą­kany, jam z ryku sza­leję –

Ogar­nia cię zdu­mie­nie?

W TE­RAŹ­NIEJ­SZYM MI­NIONE

Róże, li­lie w ro­sie ran­nej

Kwitną w wi­ry­da­rzu bli­skim,

Za nim skały do­brze zna­nej

Stromo wznosi się grzbiet śli­ski.

La­sem wiel­kim prze­cią­gnięty

I z ko­roną zamku siną,

Łuk wierz­chołka, choć na­pięty,

Ni­żej jedna się z do­liną.

I jak daw­niej woń ude­rza,

Kiedy serca wciąż cier­piały,

Struny mego zaś psał­te­rza

Z ran­nym bla­skiem się spie­rały.

Gdzie pieśń łow­ców z tej gę­stwiny

Bie­gła peł­nią krą­głych nu­tek,

By za­chę­cić, aby silny

Z piersi na­szej uszedł smu­tek.

Lasy wiecz­nie będą trwały,

Więc od­waż­cie się wraz z nimi,

Aby swoim ser­cem ca­łym

Zro­dzić ra­dość też u in­nych.

Nie po­wie­dzą, że­śmy roz­kosz

Tylko so­bie wza­jem dali.

Dbaj­cie w ży­cia wszyst­kich la­tach,

By­ście też jej do­zna­wali.

Wraz z tą pie­śnią, wraz z jej zwro­tem

Przy Ha­fi­zie znowu trwamy,

Gdy wraz z ży­cia póź­nym splo­tem

Kosz­tu­jemy z sma­ko­szami.

PIEŚŃ I KSZTAŁT

Niechże Grek w swej gli­nie

Form piękno wy­cina,

Niech z mi­ło­ści sły­nie

Do wła­snych rąk syna.

Wielka ra­dość dla współ­cze­snych –

Dło­nie nu­rzać w Eu­fra­cie,

By w ży­wiole wod­nym, rzecz­nym

Cał­kiem się za­tra­cić.

Gdy już zga­szę po­żar du­szy,

Pieśń z niej ula­tuje,

Gdy po­eta wodę ru­szy,

W kule ją for­muje.

BEZ­CZEL­NOŚĆ

O czym czło­wiek my­śli wszę­dzie,

Aby znów być zdro­wym?

Chęt­nie dźwię­ków słu­chać bę­dzie

Brzmią­cych to­nem no­wym.

Nic, co wstrzyma twój bieg rą­czy!

Nic, co ży­cie zdusi!

Nim za­śpiewa, nim za­koń­czy,

Po­eta żyć musi.

Więc niech ży­cia dźwięk spi­żowy

Rwie do du­szy sedna!

Czuje pie­śniarz serca go­rycz,

Sam z sobą się jedna.

WPROST I SZORSTKO

Skła­dać wier­sze to zu­chwa­łość,

Lecz nie karć­cie mnie!

Wszak ma krew – no i jej ra­dość

W wol­no­ści mej wrze.

Gdyby tro­ska w każ­dej po­rze

Gorzką była mi,

Skromny był­bym, mogę orzec,

Bar­dziej niźli wy.

Skrom­ność de­li­kat­nej cnoty,

Gdy dziew­czę roz­kwita,

Chce sub­telne mieć za­loty,

Pro­staka unika.

Jed­nak do­bra jest też skrom­ność,

Jak po­wiada mę­drzec,

Czym jest czas i sama wiecz­ność,

Na­uczy mnie wszę­dzie.

Skła­dać wier­sze to zu­chwa­łość,

Niech mnie nikt nie pyta,

Ko­biet pięk­nych krwi go­rą­cość

Niech z tobą za­wita.

Świę­tosz­kowy ob­łud­niku,

Za­mknij w końcu się,

Zgi­nąć mogę w twoim krzyku,

Nie po­skro­misz mnie.

Twych fra­ze­sów pustka brzę­czy,

Prze­ga­nia mnie stąd,

Zdar­tych bu­tów na tej nę­dzy

Czuję do dziś swąd.

Kiedy młyn po­ety miele,

Nie wstrzy­muj go ra­czej:

Bo kto z nas zro­zu­mie wiele,

Wiele nam wy­ba­czy.

WSZECH­ŻY­CIE

Pył to je­den jest z ży­wio­łów,

Wła­dzę nad nim wnet po­się­dziesz,

Gdy, Ha­fi­zie, na cześć lu­bej

Pieśń sub­telną śpie­wać bę­dziesz.

Pył ten bo­wiem na jej progu

Lep­szy niźli wzo­rów pę­tla,

Dy­wan w zło­tot­kane kwiaty

Dla sług zboż­nych Ma­ho­meta.

Kiedy wiatr dmie spod jej progu,

Chmury pyłu w pę­dzie wia­nym

Mil­sze są niż wonne piżmo,

Niż ole­jek nasz ró­żany.

Pyłu tego mi nie stało

Na po­chmur­nej wciąż Pół­nocy,

Lecz w kra­inach po­łu­dnio­wych

Drę­czył czę­sto moje oczy.

Ale długo luba furta

Na za­wia­sach swych mil­czała.

Ulecz mnie, o na­gły desz­czu,

By zie­le­nią mnie owiała!

Gdy się wszel­kie grzmoty to­czą,

Niebo w bły­skach się roz­ognia,

Dziki pył wraz z wia­trem wiany

Się do ziemi przy­wil­got­nia.

I na­tych­miast wzra­sta ży­cie,

Pnie się w górę i zie­leni,

Za­pach nieci swój ra­do­sny

Na ob­sza­rze ca­łej ziemi.

BŁO­GO­SŁA­WIONA TĘ­SK­NOTA

Niech to wie­dzą tylko mę­drcy,

Bo tłum głupi was oczerni:

Chwalę ży­cie, które tę­skni

Za swą śmier­cią wśród pło­mieni.

W noc mi­ło­ści, uko­je­nia,

Gdy za­pład­niasz za­płod­niony,

Obcy do­tyk cię od­mie­nia,

Płoną ci­cho świec we­lony.

I już cię nie obej­muje

Cień ten wielki, mrok nie wchła­nia,

Nową żą­dzę w so­bie czu­jesz

Wznio­ślej­szego spół­ko­wa­nia.

Wiel­kie dale, droga ła­twa,

Nad­la­tu­jesz wzięty cza­rem,

Abyś w końcu, żądny świa­tła,

O mo­tylu, spło­nął cały.

I jak długo nie po­się­dziesz

Tego „umrzyj!”, po­tem „speł­nij!”,

Smęt­nym go­ściem tylko bę­dziesz

Na tej oto mrocz­nej ziemi.

Trzcina w ca­łym świe­cie znana

Swą sło­dy­czą sły­nie.

Niech z mej trzciny do pi­sa­nia

Sama sło­dycz pły­nie.

HA­FIS NAME

KSIĘGA HA­FIZA

Słowo panną młodą bę­dzie,

Duch jej na­rze­czo­nym,

To we­sele znają wszę­dzie,

Gdzie Ha­fiz sła­wiony.

PRZY­DO­MEK

Po­eta

Mo­ham­me­dzie Szem­sed­di­nie, zdradź nam ta­jem­nicę:

Czemu lud cię prze­wspa­niały na­zywa Ha­fi­zem?

Ha­fiz

Nie­chaj cześć na cie­bie spły­nie,

Już ci ja­wię se­kret cały.

Gdyż w szczę­śli­wej mej pa­mięci

Bez znie­kształ­ceń i nie­chęci

Ko­ran święty prze­cho­wuję,

Gdyż po­boż­ność wciąż sza­nuję,

Chcąc co­dzien­nej zło­ści słowa

Z sie­bie, z in­nych opi­ło­wać.

Ce­nię lu­dzi,

Co pro­roka przy­ka­za­nia,

Po­siew jego na­ucza­nia

Ze­chcą uczcić, usza­no­wać –

Imię więc z tego nada­nia.

Po­eta

Zda się za­tem, mój Ha­fi­zie,

Że ustą­pić to myśl próżna:

Wszak gdy świat jak inni wi­dzę,

To się od nich nie od­róż­niam.

Rów­nym to­bie do­sko­nale,

Bo­wiem w na­szych świę­tych księ­gach

Ob­raz Pana roz­po­zna­łem,

Co w ca­łu­nie w pra­wiek sięga,

Nim się w ci­szy cie­szę cały

Mimo kno­wań, fał­szerstw ma­łych –

Zdrój po­god­nej, świę­tej wiary.

OSKAR­ŻE­NIE

Wie­cie, na kogo cza­tują sza­tani,

Wśród skał i pia­chu pu­styni scho­wani?

Na do­bry mo­ment czy­hają, by na­gle

W pie­kielne ognie na­tych­miast ich za­wlec:

Tych kłam­ców wiel­kich, wstręt­nego łaj­daka.

Czemu po­eta za­pra­gnął tak na­gle,

By nik­czem­nicy dęli w jego ża­gle!

Czy wie na pewno, komu chce do­go­dzić?

Gdyż jemu obłęd bar­dzo czę­sto szko­dzi,

Gdyż jego drę­czy mi­łość bez­gra­nicz­nie,

Gdyż jego pę­dzi w pu­sty­nie roz­liczne,

Gdyż on swe rymy w pia­sku pi­sze śliczne,

Wiatr je roz­wiewa, nisz­czy wciąż od nowa,

Stąd nie poj­muje, czym są jego słowa –

Słów nie do­trzyma, nie może do­trzy­mać.

A pieśń ta jego czy ma zo­stać żywa,

Jest ona prze­cież Ko­ra­nowi wroga.

Wy trwaj­cie przy tym, co prawo wam po­wie,

Bądź­cie, uczeni, po­bożni mę­żo­wie,

O mu­zuł­ma­nie, wierni wo­bec Boga.

A zwłasz­cza Ha­fiz roz­siewa zgor­sze­nie,

Mi­rza na­pawa du­cha prze­ra­że­niem,

Sądź­cie, co winno orze­kać su­mie­nie.

FA­TWA

Ha­fiz w swo­ich wier­szach pięk­nych głosi

Prawdę znaną wszyst­kim nie­za­tar­cie,

Ale tu i ów­dzie głosi także

Garść dro­bia­zgów za gra­nicą prawa.

Chcesz mieć pew­ność, mu­sisz tedy wie­dzieć,

Jak od­róż­niać od te­riaku jady,

Od­czuć roz­kosz szla­chet­nego czynu,

Pod­dać się ra­do­ści do­brej my­śli,

Bro­nić się przed źró­dłem gorz­kich cier­pień,

Okryć zmy­sły du­chem rów­no­wagi,

To naj­lep­sze, by nie zbo­czyć z drogi.

Tak na­pi­sał biedny Ebu­suud,

Niech mu Bóg prze­ba­czy wszyst­kie grze­chy!

NIE­MIEC DZIĘ­KUJE

Cel­nie mó­wisz, święty Ebu­su­udzie!

Ta­kich świę­tych pra­gnie wszak po­eta:

Te dro­bia­zgi, co aku­rat stoją

Poza gra­ni­cami prawa, to jest

Wiano, w któ­rym on się od­naj­duje,

Rady, gdy go drę­czy zmar­twień siła.

Węża jad i te­riak dlań to samo.

Nie ule­czą go i nie za­biją,

Gdyż praw­dzi­wym ży­ciem jest dzia­ła­nia

Wieczna nie­win­ność. Ją uza­sad­niać

So­bie tylko szko­dzi, lecz nie in­nym.

Więc po­eta stary tę­sk­nie my­śli,

Że hu­rysy go do raju wwiodą

Jak mło­dzieńca w bla­sku du­cho­wo­ści.

Cel­nie mó­wisz, święty Ebu­su­udzie!

FA­TWA

Mu­fti prze­czy­tał wier­sze, co Mi­zri na­pi­sał,

Je­den po dru­gim, jego księgę całą,

I po pew­nym na­my­śle w pło­mie­nie ją ci­ska,

Prze­pięk­nie za­pi­sane dzieło więc zgo­rzało.

Wznio­sły sę­dzia po­wiada: „Spa­lić trzeba prze­cie,

Kto mówi i kto wie­rzy jak Mi­zri, lecz jego

Winna oszczę­dzić kara stosu ogni­stego,

Bo­wiem Al­lach dał dary każ­demu po­ecie.

Kiedy ich nad­użyje w swych grze­chów po­wo­dzi,

Niech się na wła­sną rękę ze swym Bo­giem go­dzi”.

NIE­OGRA­NI­CZONY

A że skoń­czyć nie mo­żesz, to wiel­kim cię czyni,

A to, że nie za­czy­nasz, twym lo­sem bez winy.

Twa pieśń jest wciąż krą­żąca, jest skle­pie­niem gwiezd­nym,

Jej po­czą­tek i ko­niec są w niej za­wsze jed­nym,

A to, co śro­dek nie­sie, jest tym bar­dzo miło,

Co koń­cem po­zo­staje i po­cząt­kiem było.

Po­eto! źró­dło roz­ko­szy praw­dzi­wych,

Fale z niego bi­jące ra­dują wciąż ży­wych.

Do po­ca­łunku wciąż otwarte usta,

Pieśń z piersi two­jej, co mi­ło­ścią śpiewa,

Gar­dziel do pi­cia go­towa, bo pu­sta,

A twoje serce do­brem się roz­lewa.

I choćby cały świat prze­mi­nął,

Ha­fi­zie, z tobą, tylko z tobą

Rów­nać się pra­gnę! Ból i mi­łość

Nie­chaj bliź­nia­czo nas ozdo­bią!

Tak jak ty ko­chać, pić ob­fi­cie –

To moja duma, moje ży­cie.

Niech buchną ogniem, pie­śni, twe słowa,

Gdyż star­szą bę­dąc, wciąż je­steś nowa.

W TWOJE ŚLADY

W twój spo­sób ry­mo­wa­nia spo­dzie­wam się włą­czyć

I w po­wtó­rze­niach two­ich przy­jem­ność od­na­leźć,

I naj­pierw chciał­bym sensy, po­tem słowa zna­leźć,

I po raz drugi ża­den dźwięk niech się nie są­czy,

Chyba że swój szcze­gólny sens prze­każe da­lej,

Przez cie­bie for­mo­wany, z cie­bie wy­cho­dzący.

Bo­wiem jak jedna iskra zdolna mia­sto znisz­czyć

Gniew­nymi pło­mie­niami, sto­licę ce­sar­stwa,

Nie­cąc hu­ra­gan, wi­cher pło­mie­ni­sty,

Ku ha­lom gwiezd­nym pę­dzi, gdy tu wy­gasa –

Tak wi­jąc się, roz­pala w ogni­stej pie­częci

Me Niemca serce – chce, byś je za­chę­cił.

*

Spa­so­wane rytmy wa­bią piękne

I ta­lenty cie­szą roz­ma­icie,

Lecz jak szybko stają się mi wstrętne,

Pu­stą ma­ską bez krwi każą ży­cie.

Na­wet duch nie jawi się po­nęt­nie,

Gdy form no­wych nie chce już zdo­by­wać,

Daw­nych nie za­mie­rza w nie­byt zsy­łać.

OB­JA­WIONA TA­JEM­NICA

Na­zwali cie­bie, o Ha­fi­zie święty,

Bar­dzo nie­ja­snym, mi­stycz­nym ję­zy­kiem,

Jed­nak uczeni, bie­gli w sło­wach mę­drcy,

Zlek­ce­wa­żyli słów twych siłę przy tem.

W chmu­rze ich mnie­mań mi­stycz­nym się zda­jesz,

Bo czują w to­bie nieco bła­ze­nady,

Każdy z nich wino zmie­szane sprze­daje

W twoim imie­niu cał­kiem bez że­nady.

Wia­domo jed­nak, tyś mi­stycz­nie święty,

Bo nie chcą po­jąć cie­bie w swo­jej zło­ści,

Choć nie­po­bożny, je­steś wnie­bo­wzięty,

Nie chcą ci od­dać w tym spra­wie­dli­wo­ści.

ZNAK

A jed­nak mają ra­cję kry­tycy wsze­lacy,

Że słowo samo z sie­bie wszak nie­wiele zna­czy,

Ro­zu­mie się to prze­cież, przy­zna­cie to sami,

Gdyż słowo jest jak wa­chlarz. Mię­dzy ło­pat­kami

Spo­gląda para oczek, we­so­łych, fi­glar­nych,

Wa­chlarz jest jak za­słona z kwia­tów róż­no­barw­nych,

Za­sła­nia wpraw­dzie słodką bu­zię do­okoła,

Ale ca­łej dziew­czyny za­sło­nić nie zdoła.

Bo to, co naj­pięk­niej­sze i pełne uroku,

To błysk słany z jej oczu ku mo­jemu oku.

DO HA­FIZA

Wiesz do­brze, czego wszy­scy chcą,

I do­brze to zro­zu­mia­łeś:

Tę­sk­nota włada tobą, mną,

Z do­łów po tron, lu­dem ca­łym.

Tak boli, tak cie­szy szczę­snych,

Kto jej się oprzeć by zdo­łał?

Gdy jed­nemu los kark skrę­cił,

Dziar­sko drugi sta­wia czoła.

Wy­bacz, mi­strzu, że wiel­bię,

Jakby z two­jego opisu,

Wdzięk i na­dobną peł­nię

Wę­dru­ją­cego cy­prysu.

Jak w grunt się wpija ko­rze­niami,

Jak z zie­mią idzie w mi­ło­sne za­wody,

Jak chmury lekko po­zdro­wie­niem mami,

Wia­tru wschod­niego pie­ści ody.

Tych prze­czuć znamy na­dzieję,

Gdzie lok przy loku na li­cach,

W brą­zową peł­nię wiatr wieje,

Po­szu­mem swoim za­chwyca.

Czoło te­raz się otwiera,

Gła­dzi serce – wręcz we­sele!

Sły­szysz pieśń, co ra­dość śpiewa,

Du­cha swego w nią dziś ście­lesz.

A gdy przy tym piękne wargi

Drżą­cym tchnie­niem pra­gną szep­tać,

Da­jesz zgodę bez słów skargi,

Aby mo­gły cie­bie spę­tać.

A jej od­dech nie chce wra­cać,

Za twą du­szą rwie się du­sza,

Woń się w szczę­ściu swym za­traca,

Swoją chmurą was po­ru­sza.

Lecz gdy na­zbyt mocno pło­nie,

Z czary chcesz lać wina strugi,

Sza­farz bie­gnie już w po­kło­nie

Po raz pierw­szy, po raz drugi.

Oko błysz­czy, serce prosi,

Na twe słowo duch go­towy,

Kiedy w wi­nie się unosi,

Na naj­wyż­szy sens twej mowy.

W nim do­strzega ko­smos ser­cem,

A we wnę­trzu ład, zba­wie­nie,

Oto sta­jesz się mło­dzień­cem,

Pierś się wznosi, włos tę­żeje.

Gdy nic nie jest już ta­jemne,

To, co świat i serce kryje,

Dzięki skła­dasz lube, wierne,

Że w nich sens ten wznio­sły żyje.

By u tronu skarb ten nowy

Dla nas cią­gle się utrzy­mał,

Do­bre słowo dasz sza­chowi,

Masz je także dla we­zyra.

Znasz to wszystko i za­śpie­wasz,

Bę­dziesz śpie­wał pew­nie ju­tro:

Da­jesz nam swą pieśń już te­raz,

To ra­do­śnie, to na smutno.

USZK NAME

KSIĘGA MI­ŁO­ŚCI

Po­wiedz, bom w roz­terce:

Czego me serce po­żąda w tej do­bie?

W to­bie jest me serce,

Masz je ce­nić so­bie.

OB­RAZY

Słu­chaj, ja­kiż czar,

Sześć mi­ło­snych par!

Ob­raz-słowo roz­pala, mi­łość sprzyja mu:

Ru­stan i Ro­dawu.

Nie znają sie­bie, lecz mi­łość ich wielka:

Ju­suf i Zu­lejka.

Mi­łość i mi­ło­sny czyn:

Far­had i Szi­rin.

Mi­łość to ich mi­strzyni:

Madż­nuna i Lajli.

Aż po sta­rość świat umila

Dże­mi­lowi Bo­ta­ina.

Mi­łość wciąż od nowa:

Sa­lo­mon i Brą­zowa!

Za­pa­mię­taj so­bie miła,

Mi­łość w to­bie bę­dzie żyła.

JESZ­CZE JEDNA PARA

Tak, mi­łu­jący już są tu wy­grani!

Kto wię­cej zy­ska niźli za­ko­chani?

Nie są zboż­niejsi ani po­tęż­niejsi,

Lecz jak he­rosi wielcy, naj­męż­niejsi.

Amika, Azry nikt wszak nie za­po­mni,

Jak o pro­roku każdy chęt­nie wspo­mni.

Nie wspo­mną lo­sów, wskażą ich imiona,

Na­zwa obojga bę­dzie im zna­joma.

Co uczy­nili, co w ży­ciu zdzia­łali,

Tego nikt nie wie. To, że się ko­chali,

Wiemy. Temu, kto pyta, star­czy na­zwa,

Kiedy po­wiemy: Amik oraz Azra.

KSIĘGA DO CZY­TA­NIA

Prze­cu­downą księgą ksiąg

Jest księga mi­ło­ści;

Uważ­nie ją prze­czy­ta­łem:

Kilka stron ra­do­ści,

Całe karty cier­pień;

Je­den roz­dział to roz­sta­nie.

A spo­tka­nie to aka­pit,

Mały frag­ment! Tomy stra­pień,

Wy­dłu­żane wy­ja­śnia­niem,

Bez końca, bez miary.

O Ni­zami! – lecz na końcu

Od­na­la­złeś czy­stą drogę;

Kto roz­wiąże nie­roz­wią­zy­walne?

Ko­chan­ko­wie – znowu od­naj­du­jąc sie­bie.

Tak, to były te oczy, tak, jej wargi ciemne,

Co to na mnie pa­trzyły i mnie ca­ło­wały.

Bio­dra jej wiot­kie, smu­kłe, ciało krą­głe, pełne,

Przy niej raj­skie roz­ko­sze mnie ocze­ki­wały.

Czy ona tu­taj była? Do­kąd po­szła so­bie?

To wła­śnie ona była, ona wszak ist­niała,

Ist­niała zwłasz­cza wtedy, w czas ucieczki swo­jej:

Ale nią to nie­stety ży­cie mi zwią­zała.

OSTRZE­ŻONY

Gdyż w jej lo­kach aż zbyt chęt­nie

Wi­kłał­bym się miło,

Stąd, Ha­fi­zie, mnie się także

To by przy­tra­fiło.

Lecz war­ko­cze swe spla­tają

Z na­zbyt dłu­gich wło­sów

I pod heł­mem je skry­wają,

Walki to ich spo­sób.

Je­śli ktoś prze­my­śli sprawę,

Unik­nie wię­zie­nia:

Wszak się łań­cuch – mam obawę –

W lek­kie si­dła zmie­nia.

ZA­NU­RZONY

W lo­ków splo­tach ta główka i taka okrą­gła!

I kiedy mi po­zwala w ten gąszcz wło­sów pło­wych

Palce za­nu­rzać, aby moja ręka mo­gła

Czo­chrać je w tę i tamtą, jam ser­decz­nie zdrowy.

Gdy ca­łuję jej czoło, brwi, oczy i usta,

Wów­czas od­czu­wam świe­żość, lecz drę­czy myśl pu­sta:

Grze­bień mój pię­cio­zęby gdzie ma się za­trzy­mać?

Po­wraca do kę­dzior­ków, to nie jego wina.

Ucho na moją gierkę też nie pa­trzy z góry,

Wło­ski na żar­cik do­bre, tak, wielce ko­chane!

Nie ma w nich ciała wcale, nie ma w nich też skóry,

Kiedy się jed­nak wi­chrzy tych wło­sków splą­ta­nie,

Wów­czas przez wieki całe pra­gnie się to czy­nić,

Za­nu­rzać w nich swe palce, po­ru­szać tam nimi,

Wszak ty, Ha­fi­zie drogi, ro­bi­łeś to z chętką,

Za­cznijmy więc od nowa tę gierkę po­nętną.

ZA­STA­NA­WIA­JĄCE

Czy mu­szę mó­wić o twoim szma­rag­dzie,

Co na pa­luszku wid­nieje prze­ślicz­nym?

Lecz od mó­wie­nia za­wsze oraz wszę­dzie

O wiele le­piej jest, kiedy się mil­czy.

Po­wie­dzieć mogę, że jego dziś barwa

Zie­lona oczom uko­je­nie daje.

Nie po­wiem wcale: bli­zna bólu czarna

Tak bli­sko z nami strasz­liwa zo­staje.

Nie­chaj więc bę­dzie, czy­taj, moja złota!

Czemu mną wła­dasz, bu­dzisz me pra­gnie­nie!

„Tak nie­bez­pieczna jest twoja istota,

Jak nas oży­wia szma­rag­dowe lśnie­nie”.

Uko­chana, w twar­dej księ­dze

Wolne pie­śni się scho­wały,

Co w nie­bio­sach czy­stych wszę­dzie

Mo­gły fru­wać, gdzie ze­chciały.

Wszystko nisz­czy czas nik­czem­nie,

Tylko one tu prze­trwają!

Każde słowo nie­śmier­tel­nie,

Jak i mi­łość się ostaną.

KIEP­SKA PO­CIE­CHA

O pół­nocy pła­ka­łem i szlo­cha­łem,

Bo cie­bie nie było.

Przy­szły mary nocne,

Co mnie za­wsty­dziło.

„Mary nocne”, po­wie­dzia­łem,

„W szlo­chu i pła­czu mnie znaj­du­je­cie,

Zwy­kle gdy śpię, mnie omi­nie­cie.

Brak mi wiel­kiego do­bra.

Nie my­śl­cie o tym go­rzej,

Któ­rego mę­dr­cem zwa­li­ście,

Wiel­kie zło go wszak do­tknęło!” –

I nocne mary,

Zdzi­wione bez miary,

Ode­szły w dal,

Obo­jętne na to, czym mą­dry,

Czym głupi.

USA­TYS­FAK­CJO­NO­WANY

„Nie­zbyt tęga twoja mina,

Czy mi­łuje twa dziew­czyna?

Czy ci ona już nie zbrzy­dła,

Wszak po­chleb­stwem cię usi­dla?”

Po­eta

Po­sia­dłem ów dar cu­downy

I wiedz do­brze, miły pa­nie:

Mi­łość to dar do­bro­wolny,

A po­chleb­stwo hoł­dem dla niej.

PO­ZDRO­WIE­NIE

Jakże błogo mi było!

W kra­inie wę­druję,

Gdzie hu­dhud prze­biega drogę.

Pra­sta­rego mo­rza muszli

Szu­kam ska­mie­nia­łych w ka­mie­niu;

Hu­dhud przy­biegł,

Roz­po­ście­ra­jąc ko­ronę;

Z dumą kro­czył, ju­dząc,

Żar­to­wał z mar­twych,

Ży­jący.

„Hu­dhud”, rze­kłem, „za­prawdę!

Pięk­nym pta­kiem je­steś.

Spiesz się, dudku!

Spiesz uko­cha­nej

Wie­ścić, że ja

Wiecz­nie na­leżę do niej.

Wszak już nie­gdyś

By­łeś swa­tem Sa­lo­mona

I kró­lo­wej Saby!”

OD­DA­NIE

„Ty, choć umie­rasz, wciąż je­steś drogi,

Choć w oczach zni­kasz, twój śpiew brzmi ślicz­nie?”

Po­eta

Choć dech mi­ło­ści jest dla mnie wrogi,

Śpiew mój nie milk­nie,

Choć z cięż­kim ser­cem.

Spójrz wszak na świecę,

Ta, świe­cąc, nik­nie.

*

Miej­sca szu­kał ból mi­ło­ści,

Co sa­motne, opusz­czone;

W moim sercu taką stronę

Zna­lazł i w niej się umo­ścił.

NIE­UNIK­NIONE

Kto chce pta­kom wy­dać roz­kaz:

Milcz­cie po­nad po­lami?

Kto za­broni się wy­ry­wać

Owcom pod no­ży­cami?

Czy to wtedy krnąbr­nie wierz­gam,

Gdy ma wełna zmierz­wiona?

Pa­sterz zmu­sza, bym się rwała,

Dzier­żąc mnie w swych ra­mio­nach.

Kto za­broni, bym gdy ze­chcę,

Śpiew po­sy­łał do góry,

Aby gło­sił nie­ustan­nie:

Jakże wiel­bię was, chmury?

TA­JEM­NI­CZE

Oczkom mo­jej uko­cha­nej

Dzi­wią się dziś różni lu­dzie;

Ja, wie­dzący wszystko o niej,

Wiem, co są­dzić o tym cu­dzie.

Zna­czą bo­wiem: jego ko­cham,

Wszy­scy inni dla mnie cie­niem,

Za­tem, do­brzy lu­dzie, co tam,

Na nic wa­sze za­dzi­wie­nie.

Jak mag ja­kiś ta­jem­ni­czy

Pa­trzy wo­kół, moi mili,

Dlań się tylko znak jej li­czy

O na­stęp­nej słod­kiej chwili.

NAJ­BAR­DZIEJ TA­JEM­NI­CZE

„Pra­co­wi­cie dziś śle­dzimy

My, ło­wiący aneg­doty,

Ilu szwa­grów ma ko­chana,

Czy lu­biła z nimi psoty.

Za­ko­cha­nyś, dziś to wi­dać,

Chęt­nie na to przy­zwo­limy;

Że ko­chana też cię ko­cha,

W to nie­stety nie wie­rzymy”.

Bez obawy, o pa­no­wie,

Ją od­wiedź­cie, na­słu­chuj­cie:

Strach was zmoże, kiedy sta­nie;

Gdy uciek­nie, cień ca­łuj­cie!

Czy wy wie­cie, Sza­hab-ed­din

Płaszcz na Ara­fa­cie ścią­gnął,

Nie uzna­cie wszak za głupca,

Gdy ktoś działa zgod­nie z sobą.

Gdy przed sza­cha cię przy­wiodą

I przed jego uko­chaną,

A twe imię przy nich pad­nie,

Niech to bę­dzie twą na­grodą.

Nie­chaj bę­dzie karą srogą,

Co chciał Madż­nun, umie­ra­jąc,

Milcz­cie przed Lajlą drogą,

Imię moje za nic ma­jąc.

TEF­KIR NAME

KSIĘGA RE­FLEK­SJI

Słu­chaj więc rady, która z liry pły­nie!

Ten z niej sko­rzy­sta, kto zna czu­łość du­szy.

Ten ją wy­szy­dzi, choć brzmi naj­szczę­śli­wiej,

Który jej słu­cha, ma­jąc ośle uszy.

„Co śpiewa lira?” Dźwię­kiem swoim głosi:

Nie naj­pięk­niej­szą do­bra panna młoda;

Lecz gdy za­pra­gniesz u nas tu za­go­ścić,

Ce­lem twym do­bro, naj­więk­sza uroda.

PIĘĆ SPRAW

Pię­ciu spraw wiel­kich pię­ciu nie do­kona,

Otwórz na prawdę oczy, oto ona:

Pierś dumna ni­gdy nie za­zna przy­jaźni;

Nie­grzecz­ność, cham­stwo ni­sko­ścią się błaźni;

Łaj­dak prze­nigdy nie za­zna wiel­ko­ści;

U za­wist­nego li­tość nie za­go­ści;

Kłamcy zaś ni­gdy, ni­gdy nie uwie­rzę –

Myśl o tym, nikt ci tego nie za­bie­rze.

PIĘĆ IN­NYCH

Co mi czas w mgnie­niu oka dziś skraca?

To praca!

Co go wy­dłuża, żem skonu bli­sko?

Le­ni­stwo!

Co wtrąca w długi?

Gdy ktoś długo zwleka!

Kto zy­ski lubi?

Ten, kto nie czeka!

Co czcią ozdobi twe ra­miona?

Obrona!

Miło, gdy dziew­czę oczę­tami bije,

Miło, jak pi­jak spo­gląda, nim pije,

Gdy wódz po­zdra­wia, co woj­skami włada,

Je­sienny pro­mień, gdy na cie­bie pada.

Lecz mi­lej niż tych spoj­rzeń wie­niec cały

Miej przed oczyma, jak po da­tek mały

Dłoń wdzięczna sięga wzru­szona szczo­dro­ścią,

Bio­rąc, co da­jesz, z sub­telną czu­ło­ścią.

Ja­kież spoj­rze­nie, wdzięcz­no­ści wy­razy!

Przyj­rzyj się do­brze, a dasz wiele razy.

Co w Pend Name na­pi­sano,

W serca ro­dzi się po­trze­bie:

Tego, co mu da­jesz wiano,

Bę­dziesz ko­chał jak sam sie­bie.

Syp­nij za­tem szczo­drze gro­szem,

Złota nie piętrz z wielką chę­cią,

Ciesz się za­tem, bar­dzo pro­szę,

Dniem dzi­siej­szym, nie pa­mię­cią.

Kiedy prze­jeż­dżasz do kuźni drogą,

Nie wiesz, czy ko­wal ko­nia pod­kuje;

Gdy wi­dzisz chatkę na polu skromną,

Nie wiesz, czy w niej się miła znaj­duje;

Wi­dzisz mło­dzieńca dziel­nego w dro­dze,

Albo ty jego, lub on cię zmoże.

Naj­pew­niej po­wiesz o wi­no­ro­śli,

Że jest dla cie­bie źró­dłem ra­do­ści.

Tak to się światu mo­żesz po­ka­zać,

Reszty nie będę wię­cej po­wta­rzać.

Nie­zna­jo­mego czcij swym po­zdro­wie­niem!

Jak gdy­byś spo­tkał przy­ja­ciela swego.

Po kilku sło­wach mów mu: że­gnaj, miły!

Na wschód po­dą­żasz, on na za­chód po­szedł.

Gdy wa­sze drogi kie­dyś się skrzy­żują,

To za­wo­łaj­cie, ra­dość wy­ra­ża­jąc:

„To on jest! on to jest!”, jak gdyby nie trwał

Po­dróży lą­dem czas po­mię­dzy wami

I mo­rzem też nie­je­den słońca ob­rót.

To­wa­rem dziel­cie się i zy­skiem swoim

I dawna uf­ność niech was znów po­łą­czy,

Gdyż po­zdro­wie­nie pierw­sze jest jak ty­siąc,

Po­zdra­wiaj tego, który cię po­zdrowi.

O two­ich błę­dach

Wartko ga­dali,

Sie­dzieli w rzę­dach,

Się na­dy­mali.

Gdyby o do­brym

W nim na­pi­sali,

Toby naj­lep­sze

Mu zgo­to­wali,

Co za­chwyt bu­dzi,

Wszak do­brze znali –

Tych kilku lu­dzi

W pu­stelni ma­łej.

I w końcu ucznia

Pa­tent mi dali,

Abym się uczył,

Jak zysk z po­kuty

Każe uni­kać

Błą­dzą­cej buty.

Targ za­chęca cię do kupna,

Cie­bie wie­dza wzdyma smutna.

Kto spo­glą­dać ci­cho umie,

Sens mi­ło­ści wnet zro­zu­mie.

Gdy wy­trwale bę­dziesz sie­dzieć,

Ze­chcesz umieć, ze­chcesz wie­dzieć,

Słu­chaj pod ob­cymi drzwiami,

Gdyż tam wie­dza cię nie zmami.

Gdy tam znaj­dziesz coś pra­wego,

Pra­wym bądź dla Naj­wyż­szego.

Bóg roz­po­zna w jed­nej chwili,

Kto pło­mienną mi­łość żywi.

Bę­dąc uczci­wym,

Błąd po­peł­nia­łem,

W swym ży­ciu ca­łym

Się za­drę­cza­łem.

By­łem, nie by­łem,

Co to ozna­cza?

Chcia­łem być szelmą,

Ciężka to praca;

Się nie po­wio­dło

I mia­łem kaca.

Bądź więc uczci­wym,

My­ślę też stale,

Choć dla mnie miał­kie,

Zo­staje trwale.

Dziś nie py­taj, jaką bramą

Wsze­dłeś do bo­skiego mia­sta,

Miej­sce niech bę­dzie to samo,

Gdzie cię dzień dzi­siej­szy za­stał.

Szu­kaj mę­dr­ców wo­kół sie­bie,

Moż­nych, któ­rzy roz­ka­zują;

Pierwsi uczą cię w po­trze­bie,

Dru­dzy serce twe har­tują.

Gdy z po­żyt­kiem i z po­wagą

Pań­stwu swemu wierny bę­dziesz,

Nie oto­czą cię po­gardą,

Lecz cię ko­chać będą wszę­dzie.

Władca uzna twoją wier­ność,

Czyn twój bę­dzie świe­żym wia­nem;

Wów­czas spraw­dzi się też no­wość,

Przy daw­no­ści się osta­nie.

Skąd tu przy­sze­dłem? Nie­pewne to py­ta­nie,

Je­stem mej drogi nie bar­dzo świa­domy,

Dzi­siaj i tu, pod nie­bem roz­świe­tlo­nym,

Bo­leść i roz­kosz idą na spo­tka­nie.

O słod­kie szczę­ście, gdy się dziś zjed­no­czą!

Sa­mot­ność w śmie­chu, w pła­czu też sa­mot­ność.

Idziemy so­bie kro­kiem rów­nym

Je­den za dru­gim albo przed nim;

Po­zwól nam ży­cia kro­czyć drogą

Kro­kiem rów­nym, noga za nogą.

Raz cię za­trzyma w bok spoj­rze­nie,

Gdy ze­chcesz zry­wać kwiaty piękne,

Prze­rwie twą drogę fał­szu tchnie­nie,

Gniewne, ohydne, bar­dzo wstrętne.

Trak­tuj­cie z ła­god­no­ścią pa­nie!

Z krzy­wego że­bra stwo­rzył Bóg płeć piękną,

Na­pro­sto­wać ich nie był w sta­nie.

Ze­chcesz je na­giąć, to pękną.

Gdy dasz im spo­kój, moc­niej się na­gną;

Do­bry Ada­mie, co po­wiesz na to?

Trak­tuj­cie z ła­god­no­ścią pa­nie:

Nie­do­brze, kiedy się wam że­bro zła­mie.

Gdyż ży­cie to jest bar­dzo kiep­ski żart,

Wszyst­kim się nie do­go­dzi,

Je­den za dużo, ów za mało wart,

Szczę­ście i moc w grę wcho­dzi.

Gdy się nie­szczę­ście w ży­ciu roz­pleni,

Każdy je dźwiga, nie chcąc.

W końcu dzie­dzice za­do­wo­leni

Pana Nie­mogę-Nie­chcę przy­kle­pią.

Ży­cie to gra w gęś: żą­da­jąca,

Abyś w przód ru­szał się przy­kład­nie,

A wtedy doj­dziesz wnet do końca,

Gdzie nikt z nas, lu­dzi, być nie pra­gnie.

I po­wia­dają: głu­pie gęsi!

Ty nie wierz wcale, co gę­gają,

Któ­raś z nich bo­wiem się za­kręci

I już się mu­szę co­fać za nią.

Świat nasz nie jawi się zbyt ład­nie,

Wszystko się na­przód w pę­dzie ru­sza,

Gdy ktoś się po­tknie, na twarz pad­nie,

Żadna się nie obej­rzy du­sza.

„Lata ci za­bie­rają, tak są­dzę z twej mowy,

Wła­ściwą roz­kosz wszel­kich gier zmy­sło­wych,

Wspo­mnie­nie uko­cha­nych, mi­łych ci ru­pieci

Dnia wczo­raj­szego; jeź­dzić po sze­ro­kim świe­cie –

To nie­po­trzebne to­bie; ho­nory też z góry,

Uznane ich ozdoby i po­chwalne sznury,

Za­zwy­czaj wszak cie­szące. Z czynu za­do­wo­lona

Wola nie bawi prze­cież, zu­chwa­łość stę­piona.

Nie wiem już, co ci zo­stało, na li­tość?”

Zo­stało bar­dzo dużo! Idea i mi­łość!

Z mą­drym ga­dać gdy się zda­rzy,

Coś mi­łego się wy­da­rzy.

Gdy zmar­twie­nie cie­bie mę­czy,

On wie za­raz, co cię drę­czy.

Po­klask dać ci też po­trafi,

Wie on do­brze, kogo tra­fisz.

Szczo­dry bę­dzie oszu­kany,

Ską­piec z forsy zaś wy­prany,

Ro­zum­nego zro­bią dur­niem,

Roz­sąd­nego złożą w trum­nie.

Nie­złom­nego omi­jają,

A ga­mo­nia w ła­pach mają.

Opa­nuj te kłam­stwa tłu­ste,

Oszu­kany bądź oszu­stem.

Kto może roz­ka­zy­wać, ten także po­chwali,

Lecz rów­nież zgani za bez­durno,

Cie­bie to ty­czy, sługo drogi,

Da ci po równo.

Gdyż chwali bar­dzo chęt­nie rze­czy miał­kie,

Zgani, co bar­dzo chwa­lić lu­bię.

Nie bój się jed­nak, nie martw cał­kiem,

Podda cię pró­bie.

Tak wy też rób­cie, o lu­dzie ważni,

W ob­li­czu Boga jak i mali,

Czyń­cie i cierp­cie, jak się zda­rzy,

Ra­dość ocali.

DO SZA­CHA SE­DŻANA I JEMU PO­DOB­NYCH

Prze­bi­ja­jąc ryk i brzęk

Trans­ok­sa­nów,

Niech nasz śpiew, pie­śni dźwięk

To­wa­rzy­szy panu!

Nie drę­czy lęk

Nas, ży­wot­nych w to­bie,

Ży­ciem dłu­gim ciesz się,

Pań­stwo niech kwit­nie w twej do­bie.

NAJ­WYŻ­SZA ŁA­SKA

Nie­po­korny, daj­cie wiarę,

Dla sie­bie pana zna­la­złem,

Okieł­znany, za lat parę

Pa­nią także od­na­la­złem.

Prób mi rów­nież nikt nie szczę­dził,

Wier­nym mnie wszak zna­le­ziono,

Z tro­ską pan mnie nie­mal wię­ził,

Jak skarb, który zna­le­ziono.

Nikt nie słu­żył wszak dwóm pa­nom,

Co to szczę­ście swoje zna­lazł,

Pan i pani ra­dość mają,

Że pan z pa­nią mnie tu zna­lazł,

Szczę­ście, gwiazda mi bły­skają,

Żem ja też ich so­bie zna­lazł.

FER­DO­USI MÓWI

„Świe­cie zło­śliwy! czemu się nie wsty­dzisz?

Ży­wisz, bo­ga­cisz, lecz gnie­wem po­wa­lasz”.

*

Kto jed­nak w ła­skach Al­la­cha się wi­dzi,

Ten sie­bie żywi, bo­gaci, ocala.

Cóż to zna­czy bo­gac­two? – słońce, które grzeje,

Ko­rzy­sta z niego że­brak, jak my ko­rzy­stamy!

Niech żad­nego z bo­ga­czy, co się czę­sto dzieje,

Nie gniewa ten roz­ko­szy dar że­bra­kom dany!

DŻE­LAL-ED­DIN RUMI MÓWI

Kiedy prze­by­wasz w świe­cie, on jako sen to­nie,

A prze­strzeń w twej po­dróży – pę­dzi w losu dło­nie.

Ani upał, ni chłody – nic w to­bie nie go­ści,

A wszystko, co roz­kwita, zmie­rza ku sta­ro­ści.

ZU­LEJKA MÓWI

Lu­stro mi mówi dzi­siaj, jaka je­stem piękna,

Wy mó­wi­cie, że sta­rość moim prze­zna­cze­niem.

W Bogu jest cała wiecz­ność, w Jego dło­nie wzięta,

We mnie Go mi­łu­je­cie na to oka­mgnie­nie.

RENDŻ NAME

KSIĘGA NIE­ZA­DO­WO­LE­NIA

„Skąd ci to przy­szło do głowy?

Gdzieś ty to wszystko wy­ło­wił?

Jak tego ży­cia zmą­ce­nie

Zro­dziło rap­tem ogie­niek,

Aby iskrę nie­mal zga­słą

Znów roz­pa­lić w łunę ja­sną?”

Nie po­my­śl­cie, o ciem­niacy,

Że to zwy­kłą iskrę zna­czy;

W gwiazd oce­anie,

W tej dali nie­zna­nej,

Sie­bie nie zgu­bi­łem,

Znów się na­ro­dzi­łem.

Bia­łych owiec fa­lami

Wzgó­rza lśnią przed oczami.

Czu­wają tu pa­ste­rze,

Pro­szą na skromną wie­cze­rzę,

Lu­dzie spo­kojni, pro­ści,

Ich szczę­ście we mnie za­go­ści.

No­cami, co lęki mnożą,

W bi­twach, co mi grożą,

Jęki dro­ma­de­rów

Wni­kają w du­sze wielu,

Także ich prze­wod­ni­ków,

Żąd­nych dumy, za­szczy­tów.

I tak to da­lej się to­czy,

I moc­niej za­śle­pia oczy,

I na­sze to wę­dro­wa­nie

Ucieczką nam się wy­daje,

Błę­kit za pu­sty­nią, woj­skiem

Mo­rzem złudy, grun­tem grzą­skim.

Wier­szo­klety nie znaj­dzie­cie,

Co nie czuje się naj­lep­szym,

Każdy skrzy­pek na tym świe­cie

Swoje tylko grać chce rze­czy.

I nie mogę ich tu wi­nić;

Gdy cześć ko­muś od­da­jemy,

Z sie­bie pod­łych mamy czy­nić,

Czy ktoś żyć ma, gdy ży­jemy?

I wi­dzia­łem z miną próżną

Licz­nych go­ści z an­ty­szam­bru,

Ta­kich, co to nie od­róż­nią

Gówna my­szy od ko­rian­dru.

Mi­nio­nego nie­na­wi­dzi

Ta wi­goru pełna mio­tła,

Dzi­siaj starą już się brzy­dzi,

Tą, co nie­gdyś wszystko zmio­tła.

Tam gdzie ludy się roz­stają,

W nich po­garda włada ni­ska,

Żadną miarą nie przy­znają,

Że to samo chciały zy­skać.

Sa­mo­lubne za­cho­wa­nie

Taki chęt­nie gani czło­wiek,

Co to prze­żyć nie jest w sta­nie,

Że ktoś zna­czy tu co­kol­wiek.

Gdy ko­muś do­brze, mi­lutko się wie­dzie,

To za­raz wroga ma w swoim są­sie­dzie;

Jak długo dzielny żyje, no i działa,

Uka­mie­no­wać chce go zgraja cała.

Ale gdy go już nie ma na tym łez pa­dole,

Przy­cho­dzą z da­ro­wi­zną, aby za nie­dole

Po­mnik mu sta­wiać; le­piej by tłum w swej nie­chęci

Rzu­cił do­brego człeka na łup nie­pa­mięci.

Gdyż prze­mocy, wszak czu­je­cie,

Nie ska­że­cie na wy­gna­nie,

Ja naj­chęt­niej mó­wię prze­cie

A to z mę­dr­cem, to z ty­ra­nem.

Bo­wiem głupcy do swej chwały

Naj­więk­sze pre­ten­sje mieli,

A pół­główki i bę­cwały

Znie­wa­lali nas, gdy chcieli.

Gdy mnie wol­nym de­kla­rują

Mę­drcy lub głu­poty słu­dzy,

Pierwsi do mnie mi­łość czują,

A roz­szar­pać chcą ci dru­dzy.

I w mi­ło­ści i z prze­mocą

Chcą mnie z sobą dziś oże­nić,

Słońce czy­nią ciemną nocą,

Ża­rem sycą mroki cieni.

Ha­fiz, także Ulrich Hut­ten

Cier­pieli pod mni­chów knu­tem

W sza­rych lub błę­kit­nych ła­chach.

Jak i ja przez tych we fra­kach.

„Na­zwij jed­nak wro­gów swo­ich!”

Nikt nie zdoła ich oswoić,

Gdyż to oni w kręgu moim

Chcą mnie do­paść, chcą mnie zgnoić.

Je­śli do­bro cie­bie żywi,

Ni­gdy cię nie zga­nię,

Je­śli do­bro rów­nież czy­nisz,

Szla­chet­nym się sta­niesz!

Je­śli ze­chcesz swoje do­bro

Sta­wić za par­kany,

Będę wolny, ży­jąc wolno,

Jam nie oszu­kany.

Lu­dzie wszak to do­bra sługi,

By­liby też lepsi,

Gdyby drugi nie chciał tego,

Co robi ten pierw­szy.

Na tej dro­dze, rzu­cam słowo,

Cel to na­szych ma­rzeń:

Chcemy dojść w to samo miej­sce,

Więc ru­szajmy ra­zem.

Wiele prze­szkód na­po­tkamy,

Wiele do­łów, wny­ków,

Lecz w mi­ło­ści nie żą­dajmy

Po­moc­nych wspól­ni­ków.

Pie­niądz chciał­bym choć mi­zerny

Oso­bi­ście rzu­cić,

Ale wino, druh nasz wierny,

Może nas też skłóci.

Ha­fiz mó­wił o czymś ta­kim

I wcale nie kła­mał,

Głup­stwem sia­kim czy owa­kim

Głowę so­bie ła­mał,

Ja nie wi­dzę też ko­rzy­ści,

By świat rzu­cać miły,

Gdy sen czarny ma się zi­ścić,

Walcz z nim z ca­łej siły.

Jak gdyby tylko o na­zwę cho­dziło

Tego, co mil­cząc, się staje!

Wszak piękne do­bro ko­cham całą siłą,

Tak jako z Boga po­wstaje.

Ko­cham też ko­goś, to ko­niecz­ność serca;

Nie ży­wię do nich urazy;

Gdy­bym ją ży­wił, gdy się w du­szę wwierca,

To znie­na­wi­dzę ich masy.

Je­śli chcesz wie­dzieć, jak się sprawy mają,

Roz­dziel słusz­ność od głu­poty,

Co bo­wiem oni świet­nym na­zy­wają,

Słusz­ność nie chce wie­dzieć o tym.

Je­śli chcesz chwy­cić, co słusz­nym się zdaje,

Mu­sisz żyć mocno, aż do dna,

Je­śli się wpu­ścisz w bez­sen­sowne baje,

Nie­wiele to ci, my­ślę, da.

Pan Mia­zgacz chęt­nie udziela po­rady,

Wraz z Miał­ka­czem bar­dzo zna­nym,

A pan Wi­chrzy­ciel uzna bez że­nady,

Że nie daje ni­gdy plamy.

I nie­chaj każdy, kto od­nowy żąda,

Co dzień no­wość czyta z we­rwą,

Tego, co tylko roz­ry­wek wy­gląda,

Nie­chaj one też ro­ze­rwą.

Moi ro­dacy chcą tego i pra­gną,

Jako Niemcy czy Ger­ma­nie,

Stąd wy­ćwier­kują so­bie piosnkę ładną:

„Tak, jak było, po­zo­sta­nie”.

Madż­nun jest wła­śnie – choć nie chcę go tak zwać –

W ich ustach czę­sto czło­wie­kiem sza­lo­nym;

Lecz nie mu­si­cie wcale mnie oskar­żać,

Że sie­bie mie­nię Madż­nu­nem no­wym.

Bo kiedy pierś ma pełna i uczciwa

Krzyk z sie­bie nieci, aby was ra­to­wać,

To nie wo­łaj­cie: „Wa­riat na nas czyha,

Daj­cie po­stronki, do celi go scho­wać!”

Gdy już wi­dzi­cie, kiedy człek mą­drzej­szy

W tych wa­szych pę­tach kona, lu­dzie mali,

Niech was su­mie­nie po­krzy­wami drę­czy,

Że­by­ście darmo go nie oglą­dali.

Czy ja wam mó­wię, kar­cąc wa­sze winy,

Jak swoje wojny win­ni­ście pro­wa­dzić?

Czy was ga­ni­łem, kar­cąc wa­sze czyny,

Kiedy po­ko­jem chcie­li­ście świat ła­dzić?

Po­zwa­lam za­tem, by ry­bak spo­koj­nie

W wodne głę­biny swoje sieci rzu­cał,

Brzmia­łoby kiep­sko, gdy­bym nie­przy­stoj­nie

Mi­strza sto­lar­stwa o mia­rach po­uczał.

Ale wy jed­nak le­piej wie­dzieć chce­cie

To, co ja już wiem, mnie to wła­śnie cała

Na­tura pil­nie – naj­szczo­drzej­sza w świe­cie –

Wie­dzę wsze­laką dawno prze­ka­zała.

Czy od­czu­wa­cie też po­dobną siłę?

To w ta­kim ra­zie bierz­cie się do dzieła!

Zo­bacz­cie jed­nak moje dzieło miłe,

Naj­pierw się uczcie: zro­bić to za­mie­rzał.

SPO­KÓJ DU­SZY WĘ­DROWCA

Nie­chaj nikt na nik­czem­no­ści

Nie skarży się ani sło­wem,

Gdyż są po­tęgą ciem­no­ści,

Obo­jęt­nie, co ktoś po­wie.

W złym im bar­dzo do­brze bę­dzie,

Mogą z tego czer­pać zy­ski,

Pra­wym zaś ci­skają wszę­dzie,

Wy­peł­nia­jąc swe za­my­sły.

O wę­drow­cze, to cię drę­czy?

Z taką biedą chcesz się zma­gać?

Z łajna winni bi­cze krę­cić,

Piach pu­styni w wie­trze sma­gać.

Kto do­maga się od tego świata,

Czego świat nie ma i o czym ma­rzy,

W tył lub na boki się roz­glą­da­jąc,

Co­dzien­ność przy tym lek­ce­waży?

Świata sta­ra­nia i do­bra wola

Wolno kuś­tyka za szyb­kim ży­ciem,

I czego daw­niej tak bar­dzo chcia­łeś,

Te­raz za­pra­gnie dać ci ob­fi­cie.

Kto sam się chwali, ten po­błą­dził sro­dze,

Każdy to czyni, kiedy do­bro spra­wia;

Cho­ciaż w swych sło­wach jest na po­chwał dro­dze,

Do­bro po so­bie do­bro po­zo­sta­wia.

Zo­staw­cie, głupcy, sen ra­do­sny

Mę­dr­cowi, co go łu­dzi blask,

Aby on, głu­piec jako i wy,

Zu­żył po­chleb­czy świata wrzask.

Wie­rzysz, że z ust do uszu

To dla cie­bie zysk czy­sty?

Tra­dy­cja, płód przy­musu,

To wy­mysł oczy­wi­sty.

Osąd ci pod­po­wie tak,

Lecz cie­bie z si­deł wiary

Roz­są­dek nie ocali,

Bo już dawno ci go brak.

Kto fran­cuzi lub bry­tyj­czy,

Niem­czy, ita­liani wartko,

Pra­gnie tylko jed­nej rze­czy –

Za­spo­koić mi­łość wła­sną.

Żadne bo­wiem to uzna­nie,

Ni dla wielu, ni jed­nego,

Gdy ktoś co dzień tylko pra­gnie

Za­znać bla­sku od­bi­tego.

Czy coś ju­tro po­wie słusz­nie,

Czy dru­ho­wie go po­chwalą,

Skoro tylko my­śli głu­pie

Dzi­siaj będą ich za­bawą?

Ten, co za­tem nie jest w sta­nie

Z trzech ty­sięcy lat zdać sprawy,

W mro­kach nie­chaj po­zo­sta­nie,

Nie­po­znany i bez sławy.

Za­zwy­czaj gdy święty Ko­ran cy­to­wano,

Na­zy­wano surę oraz wers po­nadto,

Każdy mu­zuł­ma­nin – bo to jego wiano –

Czuł swoje su­mie­nie spo­koj­nym jak rzadko.

Nowi der­wi­sze nic nie ro­bią le­piej,

Glę­dzą o sta­rym, o no­wym or­dynku,

Gniew cha­otyczny wy­ba­łu­sza śle­pie,

Święty Ko­ra­nie! Wieczny od­po­czynku!

PRO­ROK MÓWI

Gdy ko­goś zło­ści, że Bóg ze­chce

Ma­ho­meta da­rzyć szczę­ściem, ochroną,

To niech na wiel­kiej swo­jej hali belce

Uwiąże linę mocną i spę­tloną,

Nie­chaj za­wi­śnie! Nie­sie go, ko­ły­sze,

A on miast gniewu czuje błogą ci­szę.

TI­MUR MÓWI

Czyż­byś po­tę­piał cięż­kiego sztormu głos,

Nad­miaru mocy, ty kle­szy le­biego?

Gdyby prze­zna­czył mi Bóg ro­baka los,

Zro­biłby ze mnie ro­baka nędz­nego.

HIK­MET NAME

KSIĘGA SEN­TEN­CJI

Ta­li­zmany są w tej księ­dze,

Każdy ba­lans w niej wy­czuje.

Gdy ktoś igłą wiary kłuje,

Tego do­broć cie­szyć bę­dzie.

Od dzi­siej­szej nocy, od dnia dzi­siej­szego

Pra­gnij tego, co przy­nio­sły wczo­raj­sze,

Ni­gdy cze­goś in­nego.

Kto uro­dzony w naj­gor­sze dni,

Ten o gor­szych z tę­sk­notą śni.

Że coś jest ła­twe, wie do­brze mą­dry gość,

Ten, co wy­na­lazł i za­sto­so­wał to.

Mo­rze fale rzuca,

Ląd wodę od­rzuca.

Dla­czego tak się lę­kam o każ­dej go­dzi­nie?

Ży­cie jest ta­kie krót­kie, dzień tak wolno pły­nie.

Serce czuje tę­sk­notę, gdzieś ucie­kać pra­gnie,

A może chce ku niebu unieść się przy­kład­nie?

Sam nie wiem tego prze­cież, bie­gnie w różne strony,

Jakby przed sobą chciało uciec prze­ra­żone.

Leci za­tem na piersi swo­jej uko­cha­nej,

A tam jest nie­świa­do­mie nie­bem ko­ły­sane.

I wir ży­cia po­tężny rwie je w swoim nur­cie,

A ono po­zo­staje wciąż w tym sa­mym punk­cie;

Nie wiem, co swym zy­skało, stra­ciło od­da­niem,

Na za­wsze już dla sie­bie głup­cem po­zo­sta­nie.

Los cię dziś do­świad­cza? On już wie dla­czego.

Żąda twych wy­rze­czeń – mil­cząc, słu­chaj jego.

Jesz­cze jest dzień, za­bierz się do ro­boty!

Gdy przyj­dzie noc, nikt nie po­my­śli o tym.

Ten świat zro­biony. Co przy nim maj­stru­jesz?

Stwórca wie­dział, co ro­bić, le­piej nie zbu­du­jesz.

Twój los już roz­strzy­gnięty, me­lo­dii tekst pod­łóż,

Twa droga roz­po­częta, do­kończ swoją po­dróż.

Nie zmie­nią nic twe tro­ski, ze­gnij więc kark nagi,

Zmar­twie­nia cię wy­trącą z wszel­kiej rów­no­wagi.

Gdy ktoś ciężko do­świad­czony

Nie do­znaje z żad­nej strony

Ni ra­tunku, ni po­mocy –

Do­bre słowo doda mocy.

„Jak wam głu­pio wtedy wy­szło,

Kiedy szczę­ście do was przy­szło!”

Dziew­czę­ciu na do­bre wy­szło,

Jesz­cze nie­raz do was przy­szło.

Moja spu­ści­zna więk­sza niż pola albo las,

Czas jest moim ma­jąt­kiem, mym dzie­dzic­twem jest czas.

Czyń do­bro z do­bra mi­ło­ści!

Prze­każ to też swo­jej krwi,

Cho­ciaż syn twój z tego kpi,

Nie po­skąpi wnuk wdzięcz­no­ści.

En­weri wszak po­wiada, ten mistrz pięk­nej mowy,

Ten znawca serc naj­głęb­szych i naj­wyż­szej głowy:

„Chcesz do­zna­wać w czas wszelki szczę­ścia i po­gody?

Po­mocą osąd, szcze­rość, dą­że­nie do zgody”.

Czemu skar­żysz się na wroga,

Przy­ja­cie­lem ma być wiel­kim?

Twa istota z ła­ski Boga

To dlań wy­rzut już na wieki.

Trudno wszak znieść coś jesz­cze głup­szego,

Niż kiedy głupcy ga­nią mą­drego:

By w wiel­ko­ści swo­jej chwi­lach

Skrom­nym był, się nie wy­chy­lał.

Gdyby Bóg był są­sia­dem złym,

Jak ja albo ty,

Nie przy­nio­słoby to po­koju,

Stąd zo­sta­wia nas w spo­koju.

Przy­znaj­cie za­tem, że po­eci Wschodu

Więksi są od nas, po­etów z Za­chodu.

Lecz taki sam grzech ich wpy­cha w pęta,

Grzech nie­na­wi­ści do kon­ku­renta.

Każdy chce być górą,

Świat to zna do cna,

Każdy wi­nien być gbu­rem

W tym, na czym się zna.

Oszczędź nam, Pa­nie, kosz­mar­nego losu,

Bo durne dudki do­cho­dzą do głosu.

Kiedy za­wiść chce się zgnoić,

Nie­chaj głód swój za­spo­koi.

Chce być czczony wo­kół?

Zje­żyć się po­wi­nien.

Wszystko złowi so­kół,

Lecz nie dziką świ­nię.

Cóż kry­ty­kan­tom po tym,

Że mi na dro­dze stają?

Nie po­zna­jąc wiel­ko­ści,

Błędu też nie po­znają.

He­rosa chęt­nie sławi po­świę­ce­nia

Ten, co sam jako żoł­nierz dzielny wal­czył,

Czło­wieka war­tość tylko ten do­ce­nia,

Co sam go­rączki i zimna do­świad­czył.

Czyń do­bro z do­bra mi­ło­ści!

Co uczy­nisz, nie zo­sta­nie;

Na­wet je­śli coś osta­nie,

Nie u dzieci bę­dzie go­ścić.

Je­śli nie ze­chcesz stać się ra­bunku ofiarą,

Kryj się ze swoim zło­tem, drogą oraz wiarą.

Jak to jest, że wciąż od nowa

Mą­dre i głu­pie sły­szymy ga­da­nie?

Naj­młodsi star­ców po­wta­rzają słowa,

Wie­rząc, że to jest ich wła­sne zda­nie.

Strzeż się przed tym ser­cem ca­łem,

Nie opo­nuj sło­wami,

Z mę­drca sta­niesz się cym­ba­łem,

Spie­ra­jąc się z głup­cami.

„Dla­czego prawda jest tak da­leka,

W naj­głęb­szą ot­chłań się skrywa?”

Bo w czas wła­ściwy nikt na nią nie czeka! –

Gdyby w porę się zja­wiła,

By­łaby bli­ska człeka,

Ła­godna i miła.

A kiedy ze­chcesz spraw­dzić,

Do­kąd twa szczo­drość dry­fuje,

Wrzuć swe cia­sto w nurt wartki,

A ko­muś za­sma­kuje.

Razu pew­nego za­bi­łem pa­jąka,

Stwo­rze­nie bo­skie – za­da­łem py­ta­nie,

Czy Bóg nie ze­słał jak na mnie, tak na nie

Dro­biny ży­cia, co w nim też się błąka!

„Ciemna jest noc, a w Bogu pło­nie wieczne świa­tło.

W taki spo­sób nas stwo­rzyć przy­szłoby Mu ła­two”.

Ja­każ to barwna gro­mada po­społu!

I źli, i do­brzy u bo­skiego stołu.

Chce­cie mnie jako skąpca od was tu wy­go­nić;

Daj­cie coś, abym mógł to spo­koj­nie roz­trwo­nić.

Chcesz chyba wi­dzieć oko­licę wo­kół?

Wejdź za­tem na dach, bę­dziesz miał ją w oku.

Kto mil­czeć po­trafi, ten za­chowa szyję,

Pod wła­snym ję­zy­kiem do­brze się ukryje.

Pan z dwoma lo­ka­jami

Źle ob­słu­żony.

Dom z dwiema ko­bie­tami

Źle za­mie­ciony.

Ko­chani lu­dzie, niech każdy z was przy­zna,

Że mó­wić trzeba: „Au­tos epha!”

Po co te dłu­gie: nie­wia­sta, męż­czy­zna?

Mów­cie krótko: Adam i Ewa.

Za cóż jesz­cze Al­la­cha wy­sła­wiam?

Wie­dzę od cier­pień po­od­dzie­lał mą­drze.

W roz­pacz cho­rego wła­sny stan by wpra­wiał,

Gdyby to wie­dział, co le­karz wie do­brze.

Głu­pio, że każdy, chcąc mieć nas za nic,

Sławi swe wła­sne, osobne zda­nie!

Gdy is­lam zna­czy: „Bogu od­dani”,

W is­la­mie ży­cie, w nim też ko­na­nie.

Kto się ro­dzi, dom bu­duje,

Gdy od­cho­dzi, po­zo­sta­wia

Temu, co ina­czej czuje,

Domu więc nie roz­bu­duje.

Wcho­dząc do mego domu, psiocz nie­mało

Na to, co lata pięk­nym mi się zdało.

Gdy­bym jak ty był, od­szedł­byś od progu,

Za­mknął­bym swe drzwi, tak przy­siągł­bym Bogu.

Pa­nie, niech ci się spodoba

Me do­mo­stwo małe.

Wiem, można więk­sze zbu­do­wać,

Wię­cej nie da wcale.

Na za­wsze cie­bie przed zło­ścią ochro­nią

I nie ukrad­nie ich ża­den bu­bek:

Dwaj przy­ja­ciele, co tro­ski wy­go­nią,

Księga pie­śni, wina ku­bek.

„Z cze­goż to nasz Lok­man sły­nie,

Czę­sto gorz­kim mę­dr­cem zwany!”

Prze­cież sło­dycz nie jest w trzci­nie,

Ale w cu­krze sło­dycz mamy.

Jak Orient wspa­niale wtar­gnął

W Mo­rza Śród­ziem­nego to­nie!

Ten, kto Ha­fiza czcić pra­gnął,

Roz­ko­cha się w Cal­de­ro­nie.

„Czemu jedną rękę zdo­bisz

Bar­dziej, niż jej to przy­stoi?”

Cóż le­wicą mo­żesz zro­bić,

Gdy jej prawa nie ozdobi?

Choć­by­ście gnali pę­dem do Mekki

Osła Chry­stusa, to się nie sta­nie

Ni uło­żony, ni bar­dziej miękki,

Ale na za­wsze osłem zo­sta­nie.

Glina dep­tana

Nie zgęst­nieje,

Lecz się roz­leje.

Gdy ją ubi­jesz wszak na gwałt,

Po­zy­ska formę, przyj­mie kształt.

Ta­kie ka­mie­nie znasz bli­żej,

Eu­ro­pej­czycy zwą je pisé.

Nie mar­tw­cie się wszak, lu­dzie moi mili!

Ten, co nie błą­dzi, wie, jak inni błą­dzili;

Tego, co błą­dzi, wie­dza do­bra zdobi,

Wie bo­wiem do­brze, co drugi do­brze zro­bił.

„Nie po­dzię­ko­wa­łeś wielu,

Że cię szczo­drze ob­da­rzyli!”

Ale pra­gnę, przy­ja­cielu,

Aby w moim sercu żyli.

Do­bre imię so­bie spraw

I roz­róż­niaj sedno spraw;

Gi­nie ten, kto wię­cej chce.

A przy­pływ na­mięt­no­ści, sza­le­jąc ob­fi­cie,

Próżno ląd stały za­lewa wy­trwale:

Miecą perły po­ezji na piach jego fale,

A to już jest zy­skiem, jaki nie­sie ży­cie.

Za­ufany

Speł­ni­łeś prze­cież nie­jedno ży­cze­nie,

Na­wet ze szkodą dla sie­bie;

Ten do­bry czło­wiek wszak żą­dał nie­wiele,

Nie jest to groźne dla cie­bie.

We­zyr

Ten do­bry czło­wiek za­żą­dał nie­wiele,

Lecz gdy­bym speł­nił to jego ży­cze­nie,

Ścią­gnąłby zgubę na sie­bie.

Złe to jest, ale może się zda­rzyć,

Że prawda z błę­dem się po­ko­ja­rzy,

Co czę­sto spra­wia jej ra­dość wielką:

Któż bo­wiem zwątpi w pa­nią tak piękną?

Jed­nak gdy pan Błąd z nią się chce za­rę­czyć,

To pani Prawda szybko się znie­chęci.

Nie jest to do wy­trzy­ma­nia,

Gdy tak wielu wier­sze kleci!

Kto po­ezję stąd wy­ga­nia?

Po­eci!