Monografia jest pierwszym całościowym ujęciem udziału archiwistów w powszechnych zjazdach historyków, począwszy od 1880 roku, i w powszechnych zjazdach archiwistów od 1986 roku oraz ich teoretycznego wkładu do dorobku archiwistyki polskiej. Zawiera analizę 350 referatów wygłoszonych i opublikowanych w pamiętnikach zjazdowych, z której wynika, jakie problemy były ważne dla środowiska archiwalnego, co je interesowało i budziło w nim emocje, co je bulwersowało, a co przyjmowano z entuzjazmem. Można dostrzec zmiany w opisywaniu i ocenie wielu zjawisk zachodzących w archiwach i wokół nich oraz w postrzeganiu archiwów i archiwistyki, a także reakcji na nowe prawo czy nowinki technologiczne. Zaprezentowane teksty pozwalają odtworzyć rozwój oryginalnej polskiej myśli archiwalnej oraz historię współczesnej dziedziny archiwalnej wraz z jej różnorodnymi aspektami. Każdy tekst może stanowić inspirację do podejmowania kolejnych badań naukowo-archiwalnych.