Tytułowa matka to Pelagia Własowa - prosta, skromna i religijna kobieta z rosyjskiej prowincji, całe życie podporządkowana tyranii męża-alkoholika. Po jego śmierci Pelagia intensywnie wspiera działalność socjaldemokratyczną swojego syna Pawła. Akceptuje zebrania towarzyszy w swoim domu oraz płomienne wystąpienia syna na manifestacjach antycarskich. Gdy Paweł zostaje aresztowany, matka przejmuje część jego obowiązków i sama staje się działaczką rewolucyjną. Pierwszy w dziejach literatury w pełni socrealistyczny utwór. Książka została trzykrotnie zekranizowana, głównie w formie radzieckich filmów propagandowych.