W swojej twórczości nowelistycznej Eliza Orzeszkowa podejmuje tematykę patriotyczną, często w zawoalowany sposób przywołuje wydarzenia powstania styczniowego, nie pomija też problemów polskiej wsi, takich jak uwłaszczenie chłopów i ich niedostateczny dostęp do edukacji, a także kwestii żydowskiej oraz emancypacji kobiet.

W tomie Nowele i opowiadania znalazły się następujące utwory: Obrazek z lat głodowych, Szara dola, Sielanka nieróżowa, Silny Samson, Dobra pani, Oni, Oficer, Hekuba, Bóg wie kto, Gloria victis, A... b... c... , W zimowy wieczór, Panna Antonina, Dziwna historia, Ogniwa, Panna Róża, Przy dochodzeniu śledczym, Śmierć domu i Tadeusz.