Maria Konopnicka tworzyła Nowele i opowiadania od od 1882 roku, czyli w czasie, gdy na rynku wydawniczym swą pozycję ugruntowała już wielka trójka prozaików: Orzeszkowa, Sienkiewicz i Prus. W swej twórczości nowelistycznej koncentrowała swą uwagę głównie na tematyce współczesnej. Uprawiała szkice reportażowe, narracje wspomnieniowe, portretowe studia psychologiczne, opowiadania o rozwiniętej fabule i rozbudowanych opisach środowisk. O niezwykłej popularności nowelistyki pisarki świadczą liczne tłumaczenia na przeszło 20 języków.

W zbiorze znalazły się następujące utwory: Wojciech Zapała, Martwa natura, Urbanowa, Ksawery, W starym młynie, W winiarskim forcie, Józik Srokacz, Krysta, Panna Florentyna, Maryśka, Lalki moich dzieci, Banasiowa, Anusia, Z cmentarzy, Dziady, Dym, Mendel Gdański, Jakton, Nasza szkapa, Ze szkoły, Z włamaniem, Obrazki więzienne, Miłosierdzie gminy. Kartka z Höttingen, Za kratą, Stacho Szafarczyk, Marianna w Brazylii, Morze oraz Moja cioteczka.