Pamięć i Polityka. Droga historyka Zagłady

Neumann skinÄ…Å‚ gÅ‚owÄ… po raz trzeci. Czy zgodziÅ‚by siÄ™ zostać promotorem mojej rozprawy doktorskiej „ZagÅ‚ada Å»ydów europejskich”? W zanadrzu miaÅ‚em dobrze skonstruowany dwudziestostronicowy konspekt, byÅ‚em gotów mu go wrÄ™czyć. Neumann zgodziÅ‚ siÄ™, ale nie miaÅ‚ wÄ…tpliwoÅ›ci, że w tym momencie odrywam siÄ™ od gÅ‚ównego nurtu badaÅ„ naukowych i wkraczam na teren, który omijali zarówno naukowcy, jak i ogóÅ‚ spoÅ‚eczeÅ„stwa. WypowiedziaÅ‚ tylko cztery sÅ‚owa: „To bÄ™dzie twój pogrzeb”.
z rozdziaÅ‚u „PoczÄ…tki”

Raul Hilberg, amerykaÅ„ski historyk żydowskiego pochodzenia, urodziÅ‚ siÄ™ w Wiedniu w 1926 roku. W 1938 roku wyemigrowaÅ‚ z rodzinÄ… do Ameryki. Pod koniec II wojny Å›wiatowej w czasie sÅ‚użby wojskowej trafiÅ‚ do Departamentu Dokumentacji Wojennej, tam zetknÄ…Å‚ siÄ™ z biurokratycznym zapisem Holokaustu, co stanowiÅ‚o impuls do późniejszych pracy akademickiej dotyczÄ…cej ZagÅ‚ady. Od 1955 roku do emerytury wykÅ‚adaÅ‚ na Uniwersytecie Vermont. Jego monumentalna monografia zagÅ‚ady Å»ydów europejskich byÅ‚a pierwszym tak obszernym, peÅ‚nym i precyzyjnym opracowaniem i do dziÅ› jest uznawana za jednÄ… z podstawowych syntez przebiegu i organizacji hitlerowskiego planu wymordowania europejskich Å»ydów. Inna pozycja autora Sprawcy, ofiary, Å›wiadkowie. ZagÅ‚ada Å»ydów 1933-1945 poprzez wprowadzenie do historiografii dziÅ› już klasycznego podziaÅ‚u na sprawców, ofiary i Å›wiadków (nawet przy zastrzeżeniu, że wspóÅ‚czeÅ›nie podziaÅ‚ ten wydaje siÄ™ zbyt schematyczny) stanowiÅ‚a kolejny kamieÅ„ milowy w badaniach nad ZagÅ‚adÄ….

W PamiÄ™ci i polityce Hilberg pisze o swoim życiu, które wypeÅ‚niÅ‚a praca historyka ZagÅ‚ady. Nie tyle pisarza historycznego, ile badacza historii, który caÅ‚e dorosÅ‚e życie studiowaÅ‚ problematykÄ™ zagÅ‚ady Å»ydów, szukajÄ…c do niej odpowiedniego schematu analitycznego.

PoÅ›wiÄ™ciÅ‚ siÄ™ temu zadaniu w takim stopniu, że spisujÄ…c dzieje swego życia, skupiÅ‚ siÄ™ wÅ‚aÅ›nie na pracy zawodowej. W książce autor odkrywa swój warsztat badawczy, przedstawia wieloletnie benedyktyÅ„skie dociekania archiwalne, ukazuje problemy zwiÄ…zane z zabiegami o publikacjÄ™ swojej książki czy niechÄ™tne nastawienie do zawartych w niej konkluzji ze strony prominentnych Å›rodowisk naukowych.